EN↓
ОФИЦЕРСКИ ДОМ, Битола - (за) култура за промени
ОФИЦЕРСКИ ДОМ, Битола - (за) култура за промени
Офицерскиот дом, или Домот на армијата во Битола, е еден од архитектонските објекти зад кои стои историја, градска меморија, лични приказни и сеќавања, простор поради кој во изминатите години се јавија неколку различни иницијативи и акции. Нивната цел беше зачувување, односно ревитализација на објектот и негово ставање во функција на културата.
Овој објект е културно-историски споменик на Република Македонија чија изградба започнала во 1911 година, или во времето кога со битолскиот вилает управувал Абдул Керим Паша. Брзо потоа започнале Балканските војни и Првата светска војна поради што објектот бил довршен во 1919 година. Објектот бил познат како Сарајот на Керим Паша и бил замислен како синтеза на палата и тврдина, а според „маварските“ елементи, украси итн., архитектурата укажува на објекти градени за време на турското владеење во Битола. Објектот е користен од војските кои се менувале на тлото на Македонија (турска, бугарска, југословенска, македонска), а од шеесеттите до осумдесеттите години на 20-от век бил наменет за офицерите и генералите на југословенската војска. Како дел од ентериерот на просторот е познат и луксузниот лустер кој беше дел од главната, балска сала. Овој лустер, донесен од Офицерскиот дом во Скопје по земјотресот во 1963 година, меѓу останатите ентериерни елементи, како и други просторни обележја, беше ненавремено конзервиран и запуштен.
По реформирањето на Армијата, односно воспоставувањето на Армијата на Република Македонија (АРМ), армијата го напушта објектот во почетокот на деведесеттите години на 20-от век и потоа објектот не е ставен во друга функција. Во овој момент, по бројни превирања, Офицерскиот дом е во власта на локалната самоуправа која треба да започне со реновирање на објектот, што е одлучено во 2017 година со одлука на Владата на Република Македонија.[1]
По напуштањето на АРМ, објектот беше употребуван за снимање на филмови, за одредени манифестации, меѓу кои и за АКТО фестивалот за современи уметности, но неговата функција не беше одредена, односно сè уште не постои решение за неговата одржлива употреба.
Овој објект претставува урбана меморија за граѓаните на Битола, за која ги врзуваат и лични приказни. Големо е значењето на овој објект за граѓаните на Битола, а и за Македонија, и за неговото зачувување се случија неколку акции на граѓаните.
Акции за зачувување на Офицерски дом Битола
Во 2016 година, Владата на Република Македонија нетранспарентно, со поддршка од општина Битола, донесе одлука за продажба на Офицерскиот дом во Битола, за која беше закажана електронската аукција во Министерството за финансии на 19 февруари истата година. Во огласот не се наведува намената, односно функцијата на објектот, туку само обврска на купувачот да го реконструира долниот дел кој ќе го додели на општина Битола на користење за матично одделение. Граѓаните на Битола сметаа дека со ваков нетранспарентен договор – зад затворени врати, се загрозува културното наследство, и сметаа дека е срамно, објект кој со придружните објекти опфаќа површина од околу 2000 метри квадратни, да биде на продажба со почетна цена за само 900 000 евра.
Граѓаните реагираа против оваа одлука преку повеќе изјави и акции на здруженија на граѓани, неформални групи, итн., меѓу кои и иницијативата за собирање потписи со кои ќе се бара поништување на одлуката на Владата за продажба на Офицерскиот дом во Битола.[2] „Иницијативата ја покрена Тоше Ивановски како граѓански активист, а зад него застана здружението за култура и уметност „Machina“. Иницијативата се одвиваше под мотото „Стоп за продажбата на историјата и националното богатство”, се вели во еден од медиумите.[3]
Се јавуваат и други иницијативи, како иницијативата „За нас се работи“: Ние, битолчани, сме пиеле мастило, за да имаме сина крв!“ која поттикна петиции и реакции во кои се повикува тогашниот градоначалник Талески да се изјасни околу продажбата на Офицерскиот дом. [4] Она за што се залагаа граѓанските иницијативи е да не се приватизира на нетранспарентен начин јавниот простор, во овој случај и споменик на културата, како што гласи член 51 од Закон за заштита на културното наследство – „ Културно наследство од особено значење во државна сопственост не смее да се отуѓува “[5]. Односно, преку иницијативите се бараше да се одлучува за користење на јавните простори низ транспарентни процеси, преку делиберативна демократија каде граѓаните ќе одлучат за функцијата на овој, но и на други приватни простори. Делиберативна или "консензуална демократија" се употребува во прилог на нагласување на партиципативно управување, за што ќе стане збор подолу во текстот. Консензуалната или делиберативната демократија, како дел од областа на политичките науки/истражувања, се занимава со подобрување на процесот на колективно донесување одлуки.
Неколку акции ги проширија своите барања со цел да се подигне јавната свест околу значењето и одговорноста кон јавните добра, користењето на јавниот простор како ресурс на заедницата итн. Исто така, меѓу иницијативите се јави и предлог-закон - Закон за прогласување на старото градско јадро на Битола за културно наследство од особено значење - од страна на Валентино Димитровски, историчар на уметност. Целта на овој предлог-закон беше стопирање на малверзациите кои се правеа околу и преку Законот за заштита на споменици на културата, како бришење на одредени објекти со цел нивна приватизација, или доделување на „објекти од значење“ на одредени објекти, со цел да се сокријат криминалите врзани за процесите на нивната изградба и користење на истите за градење на цврсти нео-националистички позиции на тогашната власт.
По бројните акции, Владата на Р. Македонија го тргна предлогот за огласот, но Офицерски дом остана да биде мета за урбаната мафија бидејќи статусот на објектот остана нерешен.
Зошто КПАГ за Офицерски дом, зошто АГОРА како застапувачки процес?
Случајот со Офицерски дом отвори бројни прашања поврзани со јавните простори во Битола и во земјата. Но, неговата функција, иако неформално во разговори се провлекуваше идејата тој да стане простор во функција на културата, никогаш не беше на некој начин јавно потенцирана, искажана, односно, никогаш не беше заклучено која ќе биде таа.
Сметајќи дека „Културни простори за активни граѓани” може да опфати или да даде некакви насоки во релација со овој простор, а и поради тоа што партнерот во проектот - „Факултет за работи што не се учат” повеќе од 10 години го организираат АКТО фестивалот за современи уметности во Битола, одлучивме во тој јавен формат да организираме АКТО АГОРА, јавна расправа, каде ќе го потегнеме прашањето: „Каков Офицерски ни треба?“. [6]
Сметавме дека ваков тип на јавна расправа ќе биде продолжување на започнатите дискусии, предлози и иницијативи и ќе даде одговор на повеќе нивоа на прашањето поврзано со борбата на граѓаните за јавното добро. Целта на оваа расправа беше да се даде увид во две важни прашања: а) заштита на овој објект и неговата околина - контактна зона - како културно наследство од особено значење и б) мислење за неколку модели на управување на овој простор.
Преку безбедниот контекст за дискусија се застапуваше потребата за реформирање, односно реконструкција на овој простор во објект за културата.
Во основа, оваа дебата се однесуваше на прашањето за тоа колку ние како граѓани сме свесни за значењето на заедничко добро, јавниот простор, за она кое на сите нам ни припаѓа, и што правиме за тоа јавно добро да биде заштитено и користено за граѓаните?
Структурата на агората, односно круговите на преиспитување, во и вон круговите овозможува дискусии од различна перспектива за и околу проблемот, простор за полемизирање, предлози и рефлексии.
Оваа агора беше еден од процесите на делиберативна демократија, односно процеси на градење на пристап на партиципативно управување. Свесни дека не постои единствен модел на партиципативно управување, сметавме дека во овој процес само ќе начнеме прашања за и околу важноста на поттикнување на процеси во транспарентно градење на заедничка агенда, како прв чекор кон партиципативното одлучување во моделирање на заедничките простори и институции.
Тргнувајќи од клучното дело на Шери С. Арнстејн [7] каде авторката дава база и увид на она што претставува партиципативно управување и неговото значење, таа дава преглед за разликите помеѓу „граѓанска контрола“ и „манипулација“, нагласувајќи ја важноста да се најде модел во кој ќе профитираат граѓаните, а не другата страна; го одбравме овој формат за да нагласиме дека партиципативното управување се однесува исклучиво на споделување на овластувањата во процесите на одлучување.
Повторно нагласувајќи дека не постои еден модел, основата на партиципативното управување е во редистрибуција на моќта со граѓаните и нивно вклучување во одредувањето на тоа како се делат информациите, кои се целите на политиките, како се распределуваат даночните ресурси итн. Односно, партиципацијата е средство со кое граѓаните можат да предизвикаат значајни општествени реформи, или како што вели Ернсеин - „учеството без редистрибуција на моќ е празен и фрустрирачки процес за немоќните“.
Она што ние се обидевме преку оваа АКТО АГОРА е да го отвориме тоа прашање, односно да ја потенцираме важноста од квалитетни, а не декларативни процеси на партиципација, кои несомнено зависат од нивото на развој на демократијата, системот на вредности во основата на општествениот поредок и традицијата на планирање во било која земја.
Она што може да се очекува е дека во развиените демократски земји овие процеси се возможни, односно дека во овие земји се поттикнува учество на засегнати страни и дека овие процеси се предуслов за развој и имплементација на стратешки планови, односно документи за развојот на одредена тема, идеја итн.
Имајќи предвид дека ваквите процеси кај нас се во зародиш, сметавме дека ваквата расправа може да даде видливост на истите, а и да понуди алатки на граѓаните за нивно учество.
На расправата се дискутираше за примери од соседството, односно „Мотел Трогир” од Хрватска, за историјатот и претходните акции за и околу Офицерски дом, за културното и историското значење на овој споменик на културата, како и за можните модели на управување со овој простор во функција на културата.
Зошто застапување за партиципативен модел во културата во Македонија?
Македонија е сè уште млада демократија каде низ транзицијата се случија многу нетранспарентни процеси кои кулминираа со изминатата власт која ја разви праксата на донесување на одлуки ‘зад затворени врати’, каде сè повеќе власта се централизираше и партизираше.
Со вакви предуслови не може да се воспостави база за развој на партиципативни процеси на управување и градење на политики. Времето на централизирана и контролирана држава траеше долго и истата манифестираше поделено општество, поткусурување, говор на омраза, непочит, неквалитет, нееднаквост, несоодветност, непрофесионалност, љубомора, алчност, емблемизам, клиентелизам итн...
Од друга страна, во ваквото општеството се создаде дел кој е свесен за другиот, за потребата, помошта, солидаризирањето, здружувањето, етичноста, еманципацијата, емпатијата, заедничкото, јавното, критичното...
На посттрауматското општество му треба поддршка во ревалоризирањето на системот во кој се гради граѓанското, односно институции кои поддржуваат вредности кои се создаваат наспрема траумата и поделеноста. Отворање на процесите на одлучување и повторно враќање на свесноста кон јавното добро, учествување во процесите на градење и развивање на заедничкото е дел од ревалоризацијата на системот и на институциите.
Во тој процес, професионалците и граѓаните ќе воспостават модели на управување со општествените ресурси и културата, односно децентрализирано управување кое ќе воспостави автономија на институциите и развој на процесите.
Каков модел на управување со Офицерски дом е можен?
Според Законот за установи, во Р. Македонија овозможени се три модели на установи/институции во културата, и тоа: јавна, приватна и мешовита установа/институција.
Она што на АКТО АГОРА заговаравме е вклучување на чинителите во процесот на развој на модел според методологија на партиципација, според која ќе се изгради модел на мешовита установа. Овој модел подразбира јавно-приватно партнерство, односно јавно-приватно (граѓанско или цивилно) партнерство. Според законите, во приватната сфера припаѓа и граѓанскиот, односно цивилниот сектор, кои имаат различни функции, т. е. едните се профитно, а другите непрофитно ориентирани, меѓу другите разлики, па затоа овие модели би требало да се разграничат на јавно-цивилно и приватно партнерство.
Со други зборови, организациите се разликуваат пред сè во производството на јавните содржини и во целта на тоа производство, што може да биде споделување, развој и инклузија на јавноста, или со примарна цел на остварување раст на пазарот, односно профит. Секако дека постојат и приватни установи чија примарна цел не е профитот, но по својата законски определена улога тие се со цел на остварување на приватни, а не на граѓански цели или добра.
Јавно-граѓанско или цивилно партнерство претставува заедничко и соработничко делување и дијалог помеѓу јавниот и граѓанскиот сектор, со цел поквалитетно, поефикасно и поефективно управување и користење на јавните ресурси. Овој модел се разликува од конвенционалните и традиционалните пристапи затоа што ги вклучува чинителите во процесите на управување. Со поделбата на одговорноста во управување, како и квалитетната поврзаност на граѓанскиот сектор и јавните актери, се воспоставуваат нови релации, систематизации и моделирани структури, процеси на организирање и користење на јавните ресурси.
Заедничкото, или дефинирањето на заедничкото добро помеѓу заинтересираните страни е примарната точка од која понатаму се развива моделот на ова партнерство. Соработката може да се воспостави и на основа или барање на јавниот или граѓанскиот сектор, а односите и одговорностите се дефинираат со статут или договор. Имено, се дефинира и долгорочната договорна соработка во која сите партнери се должни квалитетно да ги извршуваат задачите дефинирани претходно. Низ партнерството се јакнат сите вклучени страни, а овие модели можат да почиваат на различни закони, како на пример: Закон за концесии и јавно приватно партнерство, Закон за култура, Закон за локална самоуправа, Закон за установи, а можат да бидат во различни облици, а и со различно времетраење и интензитет.
Преку овие модели се гради ‘заедничкото’, кое во современиот политички и социјален дискурс, како концепт (Eng. commons), го зазеде местото меѓу приватниот сектор и јавноста и претставува алтернатива на зголемување на комодификацијата и приватизацијата на ресурсите и услугите, преку застапување за управување и располагање со ресурси без директно влијание на пазарот или на државата.
Во моделите на мешовити установи не e целосно вклучен концептот на ‘commons’ бидејќи влијанието на државата е сè уште присутно. Она каде ние ја пронаоѓаме сличноста, или релацијата, е управувачкиот модел. Односно, заедницата, ресурсите и менаџментот или управувачкиот модел е ставен во функција на управување од страна на корисничката заедница и чинителите, и се управува со ресурсите одоздола – нагоре, за разлика од традиционалните модели кои се управувани одозгора – надолу.
Постојат различни модели на мешовити установи, или цивилно јавно–приватно партнерство, а секој модел има свој сет на правила или дефинирани односи на сите заинтересирани страни во распределбата на одговорности и задачи. Некои од нив се: Модел на хибридизација, Модел на заедничко управување, Модел на соработничко управување, Модел на проширена соработка и Модел на јавна култура.[8]
Кај последниот модел, насловот е инспириран од концептот „нови јавни култури“ на Вјеран Катунариќ (Лица на културата 2007), според кој, меѓу другото, подразбира осмислување на нови модели на управување и финансирање во јавниот сектор, како и изнаоѓање на нови облици на соработнички врски помеѓу јавниот и граѓанскиот сектор во културата. Всушност, овој концепт подразбира трансформација на постоечкиот централизиран модел на управување со јавните културни установи и воспоставување на демократизирани структури на управување. Вклучувањето на претставници на организираниот граѓански сектор и граѓани во управувачки совети би осигурало учество на различни учесници во управувачката структура.
Дали ќе отидеме чекор понатаму, и дали заложбите и застапувањето за нови модели на управување со културата се можни?
Концептот на Катунариќ за „нови јавни култури“ се залага за децентрализирано управување со ресурсите во културата, кое се стреми кон распределување на моќта на одлучување помеѓу засегнатите страни, а тоа и подразбира децентрализација кај нас на секое ниво. Тоа значи и трансформација на моделите на културна политика, од централизирано управување со културата од страна на министерот за култура, кон децентрализирано ко-управување од страна на стручни лица преку „Совети за уметност и култура“ како управувачки, а не советодавни тела. Односно, департизирање и децентрализација на културата преку поголемо вклучување на професионалците во управување со културата.
Заложбата кон децентрализација на моќта и реформирање на управувачките структури е долгорочна работа за која би требало да се залагаме сите чинители во полето, како и корисниците.
Партиципативното управување и институциите базирани на основа на партиципативно управување се основаат со цел да се реализираат промени во контекстот во кој тие се појавуваат.
„Големи напори се вложуваат во процесите на експериментирање со нови партиципативни методи со цел да се поврзат различните чинители во овие нови модели на управување и институционални формати. Во овие процеси, организациите на граѓанското општество се обидуваат да ги подобрат односите и комуникациските модели меѓу јавните власти и граѓаните, што претставува еден од клучните елементи за развој на подобар квалитет на демократијата“[9], велат Жувела и Видовиќ во публикацијата посветена на моделите на културни институции во Хрватска кои се раководат по принципот на партиципативно управување.
Застапувањето за моделирање на Офицерски дом во Битола, по овој принцип, е еден пример, кој се надеваме дека во иднина ќе се имплементира во специфичен и контекстуално релевантен модел на партиципативно управување.
За тоа да се случи, процесот на партиципативно управување кој започна со АКТО АГОРА, треба да продолжи во континуитет.
Библиографија:
1. Arnstein, Sherry R. "A Ladder of Citizen Participation," JAIP, Vol. 35, No. 4, July 1969, pp. 216-224, достапно на https://lithgow-schmidt.dk/sherry-arnstein/ladder-of-citizen-participation.html
2. Vidović, Dea and Ana Žuvelа, Key terms and concepts for understanding participatory governance in culture, во Do it Together. Kultura Nova Edition Practices and Tendencies of Participatory Governance in Culture in the Republic of Croatia. edited by Dea Vidović, Загреб, 2018 : 22
3. Vidović, Dea. Priručnik: Uradi sam – DKC (61-73 стр.) во Prema institucionalnom pluralizmu: Razvoj društveno–kulturnih centara, Radni skup Zagreb, 12– 14. 11. 2015
9. За текстот се користени материјали од Акто Агора, од необјавени работни текстови на Влатко Деловски и Одисеј Јовановски, како и друга нотирана литература.
[2] http://www.ohridsky.com/2016/%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B8-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B6%D0%B1%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D0%BE%D1%84%D0%B8%D1%86%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8/
[4] https://www.mkd.mk/makedonija/politika/za-nas-se-raboti-nie-bitolchani-sme-piele-mastilo-za-da-imame-sina-krv
[5] Сл.Весник на РМ” бр.: 20/04, 71/04, 115/07, 18/11, 148/11, 23/13, 137/13, 164/13, 38/14, 44/14, 199/14, 104/15, 154/15, 192/15, 39/16, 11/18, http://www.kultura.gov.mk/index.php/legislativa/2011-03-04-10-39-07/288-zakon-za-zastita-na-kulturnoto-nasledstvo
[6] https://www.mkd.mk/kultura/akcijata-za-revitalizacija-na-oficerskiot-dom-vo-bitola-gi-obedini-bitolchani
[7] Arnstein, Sherry R. "A Ladder of Citizen Participation," JAIP, Vol. 35, No. 4, July 1969, pp. 216-224, достапно на https://lithgow-schmidt.dk/sherry-arnstein/ladder-of-citizen-participation.html
[8] Vidović, Dea. Priručnik: Uradi sam – DKC (61-73 стр) во Prema institucionalnom pluralizmu: Razvoj društveno–kulturnih centara, Radni skup Zagreb, 12– 14. 11.2015
[9] Vidović, Dea and Ana Žuvelа, Key terms and concepts for understanding participatory governance in culture, во Do it Together. Kultura Nova Edition Practices and Tendencies of Participatory Governance in Culture in the Republic of Croatia. edited by Dea Vidović, Загреб, 2018 : 22
***
EN⨠
OFFICER HOUSE, Bitola – (for) culture for changes
Officer house, or House of the army in Bitola, is one of the architectural buildings behind which is history, city memory, personal stories and memories, an area that has caused several different initiatives and actions in the past years. Their goal was to preserve, that means revitalize the building and put it into the function of culture.
This building is a cultural and historical monument of the Republic of Macedonia whose construction began in 1911, or at the time when the Bitola vilayet was run by Abdul Kerim Pasha. The Balkan Wars and the First World War started soon after, and the building was completed in 1919. The building was known as Saray of Kerim Pasha and was conceived as a synthesis of palace and fortress, and according to "mavarian" elements, decorations, etc., the architecture points to objects built during the Turkish reign in Bitola. The facility was used by the armies that changed the territory of Macedonia (Turkish, Bulgarian, Yugoslav, Macedonian), and from the 1960s to the 1980s the 20th century was intended for the officers and generals of the Yugoslav army. As a part of the interior of the space is also known the luxurious chandelier that was part of the main, ballroom. This chandelier, was brought from the Officer house in Skopje after the 1963 earthquake, among other interior elements, as well as other spatial features, was untimely conserved and neglected.
After the reform of the Army, that is, the establishment of the Army of the Republic of Macedonia (ARM), the army left the building in the early 1990s and then the facility was not placed in another function. At this point, after numerous turmoil, the Officer House it is in the power of the local self-government, which is due to begin renovating the building, which was decided in 2017 by a decision of the Government of the Republic of Macedonia.[1]
After leaving the ARM, the facility was used for shooting films, for certain events, including for the AKTO Festival of Contemporary Arts, but its function was not determined, there is still no solution for its sustainable use.
This facility is an urban memory for the citizens of Bitola, for which they are bound by personal stories. The significance of this building is significant for the citizens of Bitola and for Macedonia, and for its preservation there were several actions of the citizens.
Actions for preservation of the Officer House Bitola
In 2016, the Government of the Republic of Macedonia non-transparent, with the support of the Municipality of Bitola, a decision on the sale of the Officer House in Bitola, for which the electronic auction in the Ministry of Finance was scheduled on February 19, that year. The announcement does not state the purpose, that is, the function of the object, but only the obligation of the buyer to reconstruct the lower part that will be given to the municipality of Bitola for use for the parent department. The citizens of Bitola considered that with this non-transparent agreement - behind closed doors, the cultural heritage was jeopardized, and they thought it was a shame, an object that with the accompanying facilities covers an area of about 2,000 square meters, be on sale with a starting price of only 900 000 euros .
The citizens reacted against this decision through several statements and actions of citizen associations, informal groups, etc., including the initiative for collecting signatures demanding annulment of the decision of the Government for the sale of the Officer House in Bitola.[2] "The initiative was raised by Tose Ivanovski as a civil activist, followed by the association for culture and art" Machina ". The initiative took place under the motto "Stop the sale of history and national wealth," said one of the media.[3]
There are other initiatives, such as the "It’s about us" initiative: We, citizens from Bitola, have been drinking ink so that we have blue blood!" Which prompted petitions and reactions in which the then mayor Taleski is calling for a statement about the sale of the Officer House.[4] What the citizens' initiatives are for is not to privatize the public space, in this case a cultural monument, in a non-transparent manner, as Article 51 of the Law on Cultural Heritage Protection states - "Cultural heritage of special importance in state ownership must not to be alienated."[5] That is, the initiatives were required to decide on the use of public spaces through transparent processes, through a more liberal democracy where citizens will decide on the function of this, but also in other private spaces. A more liberal or "consensual democracy" is used to emphasize participatory governance, which will be discussed below in the text. Consensual or democratizing democracy, as part of the field of political science / research, is concerned with improving the process of collective decision-making.
Several actions have expanded their demands in order to raise public awareness of the importance and responsibility to public goods, the use of public space as a community resource, and so on. Also, among the initiatives, a bill was introduced - Law on proclaiming the old city core of Bitola for cultural heritage of special importance - by Valentino Dimitrovski, art historian. The purpose of this draft law was to stop the frauds that were made around and through the Law on the Protection of Cultural Monuments, such as deletion of certain objects for the purpose of their privatization, or the granting of "objects of importance" to certain objects in order to hide the crimes related to the processes of their construction and use them to build strong neo-nationalist positions of the then government.
After the numerous actions, the Government of the Republic of Macedonia. Macedonia has rescinded the proposal for the announcement, but the Officer House remained a target for the urban mafia because the status of the building remained unresolved.
Why is the CSCC for the Officer House, why AGORA is an advocacy process?
The case of the Officer House opened a number of issues related to public spaces in Bitola and the country. But his function, although informally in conversations, entailed the idea of becoming a space in the function of culture, was never in some way publicly emphasized, expressed, that is, it was never concluded what it would be.
Considering that "Cultural Spaces for Active Citizens" may include or give some guidance in relation to this space, and also because the partner in the project - "Faculty of things you do not learn " - organizes the AKTO Festival for more than 10 years contemporary arts in Bitola, we decided in this public format to organize AKTO AGORA, a public hearing, where we will start the question: "What kind of Officer do we need?”.[6]
We considered that this type of public hearing will be a continuation of the initiated discussions, proposals and initiatives and will provide answers to several levels of the issue related to the fight of citizens for the public good. The purpose of this discussion was to give insight into two important issues: a) the protection of this building and its surroundings - the contact zone - as a cultural heritage of particular importance; and b) an opinion on several models of management in this space.
Through the safe context for discussion, the need for reforming, reconstructing this space in a cultural object, was advocated. Basically, this debate concerned the question of how much we as citizens are aware of the importance of the common good, the public space, what is all that belongs to us, and what do we do to protect public benefit for the citizens? The structure of the agora, that is, the circles of questioning, within and outside the circles provides discussion from a different perspective on and around the problem, space for polemiztion, suggestions and reflections.
This agora was one of the processes of democratizing democracy, that is, a process of building a participatory governance approach. Realizing that there is no single model of participative management, we felt that in this process we would only start with questions about and about the importance of encouraging processes in transparent building of a common agenda, as a first step towards participatory decision-making in modeling common spaces and institutions.
Starting from the key work of Sherry S. Arnstein,[7] where the author provides a basis and insight into what participatory management and its significance mean, it provides an overview of the differences between "civil control" and "manipulation", emphasizing the importance of finding a model in which the citizens will profit, not the other; we have chosen this format to emphasize that participatory governance relates solely to the sharing of authorizations in the decision-making processes.
Again emphasizing that there is not just one model, the basis for participatory governance is redistributing power with citizens and their involvement in determining how information is shared, what are the policy objectives, how tax resources are distributed, etc. That is, co-payments are a means by which citizens can cause significant social reforms, or, according to Ernsein, "participation without redistribution of power is an empty and frustrating process for the impotent."
What we have tried through this AKTO AGORA is to open the question, that is, to emphasize the importance of quality rather than declarative co-payment processes, which undoubtedly depend on the level of development of democracy, the system of values in the basis of the social order and the tradition of planning in any country.
What can be expected is that in the developed democratic countries these processes are possible, that is, in these countries, the participation of stakeholders is encouraged and that these processes are a prerequisite for the development and implementation of strategic plans or documents for the development of a particular topic, idea, etc.
Having on mind that this processes in our country are in the beginning, we thought that this discussion could give them visibility, as well as offer tools to the citizens for their participation.
On the discussion was discussed about examples from the neighborhood, namely "Motel Trogir" from Croatia, for the history and previous actions for and around the Officer House, for the cultural and historical significance of this cultural monument, and the possible models of managing this space in function of culture.
Why advocating a participatory model in culture in Macedonia?
Macedonia is still very young democracy where through the transition happened very non-transparent processes that culminate with the past governments that have developed the practice of making decisions “behind closed doors”, where more and more the government has been centralized and partisation.
With this preconditions can not establish a basis for the development of participatory processes of management and policy-making. The time of a centralized and controlled state lasted for a long time, and the same manifested a divided society, subconsciousness, hate speech, disobedience, inferiority, inequality, inadequacy, unprofessionalism, jealousy, greed, emblem, clientelism, etc ...
On the other hand, in such a society, a part that is aware of the other, for the need, help, solidarization, association, ethics, emancipation, empathy, common, public, critical ...
The post-traumatic society needs support in the revaluation of the system in which civil, that means institutions that support values that are created against the trauma and division are built. Opening decision-making processes and restoring awareness to the public good, participating in the processes of building and developing a common one is part of the revaluation of the system and the institutions.
In this process, professionals and citizens will establish models of managing social resources and culture, that is, decentralized management that will establish autonomy of institutions and process development.
What model of managing with the Officer house is possible?
According to the Law on Institutions, in the Republic of Macedonia has been provided with three models of institutions in culture: public, private and mixed institution.
What we enlisted at AKTO AGORA is the inclusion of stakeholders in the process of model development according to the participatory methodology, according to which a model of the mixed institution will be built. This model implies public-private partnership, public-private (civil) partnership. According to the laws, in the private sphere belongs also the civil, that is, the civil sector, which have different functions, is. one is profitable and the other non-profit oriented, among other differences, so these models should be distinguished for public-civil and private partnerships.
In other words, organizations are different primarily in the production of public content and for the purpose of this production, which can be sharing, development and inclusion of the public, or with the primary goal of achieving market growth, that is profit. Certainly there are private institutions whose primary goal is not profit, but according to their legally determined role, they are aimed at achieving private rather than civil goals or goods.
Public-civil or civil partnership is a in common and collaborative action and dialogue between the public and civil society, in order to achieve a more quality, efficient and effective management and use of public resources. This model is different from conventional and traditional approaches because it involves stakeholders in management processes. With the division of management responsibility, as well as the quality link between the civil sector and public actors, new relations, systematizations and modeled structures, processes of organizing and using public resources are being established.
The common, or the definition of the common good among stakeholders is the primary point from which the model of this partnership is further developed. Collaboration can also be established on the basis or demand of the public or civil sector, and the relations and responsibilities are defined by statute or agreement. Namely, the long-term contractual cooperation is defined in which all partners are obliged to perform the tasks defined previously in a quality manner. Through the partnership, all parties involved are strengthened, and these models can be based on a variety of laws, such as the Law on Concessions and Public Private Partnership, the Law on Culture, the Law on Local Self-Government, the Law on Resorts, and can be in different forms, and with different duration and intensity.
Through these models, a "common" is being built, which in contemporary political and social discourse, as a concept (Eng. commons), has occupied a place between the private sector and the public and is an alternative to increasing the commodification and privatization of resources and services, by advocating for managing and disposing of resources without direct impact on the market or the state.
The models of mixed-use institutions do not fully include the concept of 'commons' because the state's influence is still present. Where we find the similarity, or the relation, is the steering model. That is, the community, resources and management or management model is put in the function of management by the user community and stakeholders, and resources are managed from the bottom up, in contrast to the traditional models that are managed from above - down.
There are different models of mixed-use facilities, or civil-public-private partnership, and each model has its own set of rules or defined relationships of all stakeholders in the distribution of responsibilities and tasks. Some of them are: Model of hybridization, Model of joint management, Model of collaborative management, Model of extended cooperation and Model of public culture.[8]
In the last model, the title is inspired by Vjeran Katunaric's concept of "new public cultures" (Faces of Culture 2007), which, among other things, implies devising new models of public sector management and financing, as well as finding new forms of collaborative relationships between the public and civil sector in culture. In fact, this concept implies the transformation of the existing centralized model of management of public cultural institutions and the establishment of democratized management structures. The involvement of representatives of the organized civil sector and citizens in governing councils would ensure the participation of different participants in the governance structure.
Will we go a step further, and are the efforts and advocacy for new models of culture management possible?
***
EN⨠
OFFICER HOUSE, Bitola – (for) culture for changes
Officer house, or House of the army in Bitola, is one of the architectural buildings behind which is history, city memory, personal stories and memories, an area that has caused several different initiatives and actions in the past years. Their goal was to preserve, that means revitalize the building and put it into the function of culture.
This building is a cultural and historical monument of the Republic of Macedonia whose construction began in 1911, or at the time when the Bitola vilayet was run by Abdul Kerim Pasha. The Balkan Wars and the First World War started soon after, and the building was completed in 1919. The building was known as Saray of Kerim Pasha and was conceived as a synthesis of palace and fortress, and according to "mavarian" elements, decorations, etc., the architecture points to objects built during the Turkish reign in Bitola. The facility was used by the armies that changed the territory of Macedonia (Turkish, Bulgarian, Yugoslav, Macedonian), and from the 1960s to the 1980s the 20th century was intended for the officers and generals of the Yugoslav army. As a part of the interior of the space is also known the luxurious chandelier that was part of the main, ballroom. This chandelier, was brought from the Officer house in Skopje after the 1963 earthquake, among other interior elements, as well as other spatial features, was untimely conserved and neglected.
After the reform of the Army, that is, the establishment of the Army of the Republic of Macedonia (ARM), the army left the building in the early 1990s and then the facility was not placed in another function. At this point, after numerous turmoil, the Officer House it is in the power of the local self-government, which is due to begin renovating the building, which was decided in 2017 by a decision of the Government of the Republic of Macedonia.[1]
After leaving the ARM, the facility was used for shooting films, for certain events, including for the AKTO Festival of Contemporary Arts, but its function was not determined, there is still no solution for its sustainable use.
This facility is an urban memory for the citizens of Bitola, for which they are bound by personal stories. The significance of this building is significant for the citizens of Bitola and for Macedonia, and for its preservation there were several actions of the citizens.
Actions for preservation of the Officer House Bitola
In 2016, the Government of the Republic of Macedonia non-transparent, with the support of the Municipality of Bitola, a decision on the sale of the Officer House in Bitola, for which the electronic auction in the Ministry of Finance was scheduled on February 19, that year. The announcement does not state the purpose, that is, the function of the object, but only the obligation of the buyer to reconstruct the lower part that will be given to the municipality of Bitola for use for the parent department. The citizens of Bitola considered that with this non-transparent agreement - behind closed doors, the cultural heritage was jeopardized, and they thought it was a shame, an object that with the accompanying facilities covers an area of about 2,000 square meters, be on sale with a starting price of only 900 000 euros .
The citizens reacted against this decision through several statements and actions of citizen associations, informal groups, etc., including the initiative for collecting signatures demanding annulment of the decision of the Government for the sale of the Officer House in Bitola.[2] "The initiative was raised by Tose Ivanovski as a civil activist, followed by the association for culture and art" Machina ". The initiative took place under the motto "Stop the sale of history and national wealth," said one of the media.[3]
There are other initiatives, such as the "It’s about us" initiative: We, citizens from Bitola, have been drinking ink so that we have blue blood!" Which prompted petitions and reactions in which the then mayor Taleski is calling for a statement about the sale of the Officer House.[4] What the citizens' initiatives are for is not to privatize the public space, in this case a cultural monument, in a non-transparent manner, as Article 51 of the Law on Cultural Heritage Protection states - "Cultural heritage of special importance in state ownership must not to be alienated."[5] That is, the initiatives were required to decide on the use of public spaces through transparent processes, through a more liberal democracy where citizens will decide on the function of this, but also in other private spaces. A more liberal or "consensual democracy" is used to emphasize participatory governance, which will be discussed below in the text. Consensual or democratizing democracy, as part of the field of political science / research, is concerned with improving the process of collective decision-making.
Several actions have expanded their demands in order to raise public awareness of the importance and responsibility to public goods, the use of public space as a community resource, and so on. Also, among the initiatives, a bill was introduced - Law on proclaiming the old city core of Bitola for cultural heritage of special importance - by Valentino Dimitrovski, art historian. The purpose of this draft law was to stop the frauds that were made around and through the Law on the Protection of Cultural Monuments, such as deletion of certain objects for the purpose of their privatization, or the granting of "objects of importance" to certain objects in order to hide the crimes related to the processes of their construction and use them to build strong neo-nationalist positions of the then government.
After the numerous actions, the Government of the Republic of Macedonia. Macedonia has rescinded the proposal for the announcement, but the Officer House remained a target for the urban mafia because the status of the building remained unresolved.
Why is the CSCC for the Officer House, why AGORA is an advocacy process?
The case of the Officer House opened a number of issues related to public spaces in Bitola and the country. But his function, although informally in conversations, entailed the idea of becoming a space in the function of culture, was never in some way publicly emphasized, expressed, that is, it was never concluded what it would be.
Considering that "Cultural Spaces for Active Citizens" may include or give some guidance in relation to this space, and also because the partner in the project - "Faculty of things you do not learn " - organizes the AKTO Festival for more than 10 years contemporary arts in Bitola, we decided in this public format to organize AKTO AGORA, a public hearing, where we will start the question: "What kind of Officer do we need?”.[6]
We considered that this type of public hearing will be a continuation of the initiated discussions, proposals and initiatives and will provide answers to several levels of the issue related to the fight of citizens for the public good. The purpose of this discussion was to give insight into two important issues: a) the protection of this building and its surroundings - the contact zone - as a cultural heritage of particular importance; and b) an opinion on several models of management in this space.
Through the safe context for discussion, the need for reforming, reconstructing this space in a cultural object, was advocated. Basically, this debate concerned the question of how much we as citizens are aware of the importance of the common good, the public space, what is all that belongs to us, and what do we do to protect public benefit for the citizens? The structure of the agora, that is, the circles of questioning, within and outside the circles provides discussion from a different perspective on and around the problem, space for polemiztion, suggestions and reflections.
This agora was one of the processes of democratizing democracy, that is, a process of building a participatory governance approach. Realizing that there is no single model of participative management, we felt that in this process we would only start with questions about and about the importance of encouraging processes in transparent building of a common agenda, as a first step towards participatory decision-making in modeling common spaces and institutions.
Starting from the key work of Sherry S. Arnstein,[7] where the author provides a basis and insight into what participatory management and its significance mean, it provides an overview of the differences between "civil control" and "manipulation", emphasizing the importance of finding a model in which the citizens will profit, not the other; we have chosen this format to emphasize that participatory governance relates solely to the sharing of authorizations in the decision-making processes.
Again emphasizing that there is not just one model, the basis for participatory governance is redistributing power with citizens and their involvement in determining how information is shared, what are the policy objectives, how tax resources are distributed, etc. That is, co-payments are a means by which citizens can cause significant social reforms, or, according to Ernsein, "participation without redistribution of power is an empty and frustrating process for the impotent."
What we have tried through this AKTO AGORA is to open the question, that is, to emphasize the importance of quality rather than declarative co-payment processes, which undoubtedly depend on the level of development of democracy, the system of values in the basis of the social order and the tradition of planning in any country.
What can be expected is that in the developed democratic countries these processes are possible, that is, in these countries, the participation of stakeholders is encouraged and that these processes are a prerequisite for the development and implementation of strategic plans or documents for the development of a particular topic, idea, etc.
Having on mind that this processes in our country are in the beginning, we thought that this discussion could give them visibility, as well as offer tools to the citizens for their participation.
On the discussion was discussed about examples from the neighborhood, namely "Motel Trogir" from Croatia, for the history and previous actions for and around the Officer House, for the cultural and historical significance of this cultural monument, and the possible models of managing this space in function of culture.
Why advocating a participatory model in culture in Macedonia?
Macedonia is still very young democracy where through the transition happened very non-transparent processes that culminate with the past governments that have developed the practice of making decisions “behind closed doors”, where more and more the government has been centralized and partisation.
With this preconditions can not establish a basis for the development of participatory processes of management and policy-making. The time of a centralized and controlled state lasted for a long time, and the same manifested a divided society, subconsciousness, hate speech, disobedience, inferiority, inequality, inadequacy, unprofessionalism, jealousy, greed, emblem, clientelism, etc ...
On the other hand, in such a society, a part that is aware of the other, for the need, help, solidarization, association, ethics, emancipation, empathy, common, public, critical ...
The post-traumatic society needs support in the revaluation of the system in which civil, that means institutions that support values that are created against the trauma and division are built. Opening decision-making processes and restoring awareness to the public good, participating in the processes of building and developing a common one is part of the revaluation of the system and the institutions.
In this process, professionals and citizens will establish models of managing social resources and culture, that is, decentralized management that will establish autonomy of institutions and process development.
What model of managing with the Officer house is possible?
According to the Law on Institutions, in the Republic of Macedonia has been provided with three models of institutions in culture: public, private and mixed institution.
What we enlisted at AKTO AGORA is the inclusion of stakeholders in the process of model development according to the participatory methodology, according to which a model of the mixed institution will be built. This model implies public-private partnership, public-private (civil) partnership. According to the laws, in the private sphere belongs also the civil, that is, the civil sector, which have different functions, is. one is profitable and the other non-profit oriented, among other differences, so these models should be distinguished for public-civil and private partnerships.
In other words, organizations are different primarily in the production of public content and for the purpose of this production, which can be sharing, development and inclusion of the public, or with the primary goal of achieving market growth, that is profit. Certainly there are private institutions whose primary goal is not profit, but according to their legally determined role, they are aimed at achieving private rather than civil goals or goods.
Public-civil or civil partnership is a in common and collaborative action and dialogue between the public and civil society, in order to achieve a more quality, efficient and effective management and use of public resources. This model is different from conventional and traditional approaches because it involves stakeholders in management processes. With the division of management responsibility, as well as the quality link between the civil sector and public actors, new relations, systematizations and modeled structures, processes of organizing and using public resources are being established.
The common, or the definition of the common good among stakeholders is the primary point from which the model of this partnership is further developed. Collaboration can also be established on the basis or demand of the public or civil sector, and the relations and responsibilities are defined by statute or agreement. Namely, the long-term contractual cooperation is defined in which all partners are obliged to perform the tasks defined previously in a quality manner. Through the partnership, all parties involved are strengthened, and these models can be based on a variety of laws, such as the Law on Concessions and Public Private Partnership, the Law on Culture, the Law on Local Self-Government, the Law on Resorts, and can be in different forms, and with different duration and intensity.
Through these models, a "common" is being built, which in contemporary political and social discourse, as a concept (Eng. commons), has occupied a place between the private sector and the public and is an alternative to increasing the commodification and privatization of resources and services, by advocating for managing and disposing of resources without direct impact on the market or the state.
The models of mixed-use institutions do not fully include the concept of 'commons' because the state's influence is still present. Where we find the similarity, or the relation, is the steering model. That is, the community, resources and management or management model is put in the function of management by the user community and stakeholders, and resources are managed from the bottom up, in contrast to the traditional models that are managed from above - down.
There are different models of mixed-use facilities, or civil-public-private partnership, and each model has its own set of rules or defined relationships of all stakeholders in the distribution of responsibilities and tasks. Some of them are: Model of hybridization, Model of joint management, Model of collaborative management, Model of extended cooperation and Model of public culture.[8]
In the last model, the title is inspired by Vjeran Katunaric's concept of "new public cultures" (Faces of Culture 2007), which, among other things, implies devising new models of public sector management and financing, as well as finding new forms of collaborative relationships between the public and civil sector in culture. In fact, this concept implies the transformation of the existing centralized model of management of public cultural institutions and the establishment of democratized management structures. The involvement of representatives of the organized civil sector and citizens in governing councils would ensure the participation of different participants in the governance structure.
Will we go a step further, and are the efforts and advocacy for new models of culture management possible?
Katunaric's concept of "new public cultures" advocates decentralized management of cultural resources, which strives to allocate the power of decision-making amongst stakeholders, which implies decentralization in our country at every level. This also means transformation of cultural policy models from the centralized management of culture by the Minister of Culture to decentralized co-management by professionals through "Arts and Culture Councils" as management rather than advisory bodies. That is, departing and decentralizing the culture through greater involvement of professionals in the management of culture.
The commitment to decentralizing power and reforming the governance structures is a long-term work for all stakeholders in the field as well as users.
Participatory management and institutions based on participatory governance are established in order to realize the changes in the context in which they emerge.
"Major efforts are being invested in the experimentation processes with new participatory methods in order to link different stakeholders in these new management models and institutional formats. In these processes, civil society organizations are trying to improve relations and communication models between public authorities and citizens, which is one of the key elements for the development of a better quality of democracy,"[9] said Zhuvela and Vidovikj in a publication dedicated to models of cultural institutions in Croatia, which are governed by the principle of participatory governance.
The advocacy for modeling the Officer Home in Bitola, according to this principle, is one example, which we hope will be implemented in the future in a specific and contextually relevant model of participative governance.
For this to happen, the participatory governance process that started with AKTO AGORA should continue in continuity.
Bibliography:
1. Arnstein, Sherry R. "Ladder of Citizen Participation," JAIP, Vol. 35, No. 4, July 1969, pp. 216-224, available at https://lithgow-schmidt.dk/sherry-arnstein/ladder-of-citizen-participation.html
2. Vidović, Dea and Ana Žuvela, Key terms and concepts for understanding participatory governance in culture, in Do it Together. Culture New Edition Practices and Tendencies of Participatory Governance in Culture in the Republic of Croatia. edited by Dea Vidović, Zagreb, 2018: 22
3. Vidović, Dea. Handbook: Do it yourself - DKC (61-73 pp.) According to institutional pluralism: Development of socio-cultural centers, Working meeting Zagreb, 12 - 14. 11. 2015
4. https://www.mkd.mk/kultura/akcijata-za-revitalizacija-na-oficerskiot-dom-vo-bitola-gi-obedini-bitolchani
5. https://www.slobodnaevropa.mk/a/28930863.html
6. http://www.ohridsky.com/2016/%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B8-%D0%BF%D1% 80% D0% BE% D1% 82% D0% B8% D0% B2% D0% B0% D1% 80% D0% B1% D0% B0% -% D0% BD% D0% B0% D0% BE% D1% 84% D0% B8% D1% 80% D1% 81% D0%
7. https://daily.mk/vesti/potpisi-protiv-prodazhba-oficerski-dom
8. https://www.mkd.mk/makedonija/politika/za-nas-se-raboti-nie-bitolchani-sme-piele-mastilo-za-da-imame-sina-krv
9. For the text are used materials from Akto Agora, from unpublished work texts by Vlatko Delovski and Odisej Jovanovski, as well as other notorious literature.
[1] https://www.slobodnaevropa.mk/a/28930863.html
[2] http://www.ohridsky.com/2016/%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B8-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B6%D0%B1%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D0%BE%D1%84%D0%B8%D1%86%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8/
[3] https://daily.mk/vesti/potpisi-protiv-prodazhba-oficerski-dom-1
[4] https://www.mkd.mk/makedonija/politika/za-nas-se-raboti-nie-bitolchani-sme-piele-mastilo-za-da-imame-sina-krv
[5] Сл.Весник на РМ” бр.: 20/04, 71/04, 115/07, 18/11, 148/11, 23/13, 137/13, 164/13, 38/14, 44/14, 199/14, 104/15, 154/15, 192/15, 39/16, 11/18, http://www.kultura.gov.mk/index.php/legislativa/2011-03-04-10-39-07/288-zakon-za-zastita-na-kulturnoto-nasledstvo
[6] https://www.mkd.mk/kultura/akcijata-za-revitalizacija-na-oficerskiot-dom-vo-bitola-gi-obedini-bitolchani
[7]Arnstein, Sherry R. "A Ladder of Citizen Participation," JAIP, Vol. 35, No. 4, July 1969, pp. 216-224, достапно на https://lithgow-schmidt.dk/sherry-arnstein/ladder-of-citizen-participation.html
[8] Vidović, Dea. Priručnik: Uradi sam – DKC (61-73 стр) во Prema institucionalnom pluralizmu: Razvoj društveno–kulturnih centara, Radni skup Zagreb, 12– 14. 11.2015
[9] Vidović, Dea and Ana Žuvelа, Key terms and concepts for understanding participatory governance in culture, во Do it Together. Kultura Nova Edition Practices and Tendencies of Participatory Governance in Culture in the Republic of Croatia. edited by Dea Vidović, Загреб, 2018 : 22
[5] Сл.Весник на РМ” бр.: 20/04, 71/04, 115/07, 18/11, 148/11, 23/13, 137/13, 164/13, 38/14, 44/14, 199/14, 104/15, 154/15, 192/15, 39/16, 11/18, http://www.kultura.gov.mk/index.php/legislativa/2011-03-04-10-39-07/288-zakon-za-zastita-na-kulturnoto-nasledstvo
[6] https://www.mkd.mk/kultura/akcijata-za-revitalizacija-na-oficerskiot-dom-vo-bitola-gi-obedini-bitolchani
[7]Arnstein, Sherry R. "A Ladder of Citizen Participation," JAIP, Vol. 35, No. 4, July 1969, pp. 216-224, достапно на https://lithgow-schmidt.dk/sherry-arnstein/ladder-of-citizen-participation.html
[8] Vidović, Dea. Priručnik: Uradi sam – DKC (61-73 стр) во Prema institucionalnom pluralizmu: Razvoj društveno–kulturnih centara, Radni skup Zagreb, 12– 14. 11.2015
[9] Vidović, Dea and Ana Žuvelа, Key terms and concepts for understanding participatory governance in culture, во Do it Together. Kultura Nova Edition Practices and Tendencies of Participatory Governance in Culture in the Republic of Croatia. edited by Dea Vidović, Загреб, 2018 : 22
Comments
Post a Comment