EN↓
„Кино Култура“ – простор за современи изведувачки уметности и современа култура
Вовед
„Кино Култура“ е зграда во центарот на Скопје, споменик на културата од втор степен и простор со богата колективна меморија и историја на културата и урбаниот живот на градот.
Зградата е значајно архитектонско и културно наследство на градот и неговите жители. Изградена е од браќата Костиќ во 1937 година, како едно од првите приватни градски кина во Скопје. Од основањето, повеќе од 50 години во континуитет, „Кино Култура“ работи како кино простор со богата филмска програма организирана како приватна дејност на фамилијата Костиќ, или како општествена дејност за време на Југославија, организирана од претпријатието за прикажување на филмови „Градски кина“ – Скопје.
Со доаѓањето на 90-те години на минатиот век и периодот на транзицијата, „Кино Култура“ не успева да се трансформира според условите и потребите кои ги диктира транзицијата проследена со реформирање на пазарот, институциите и нивната улога. Освен тоа, новите технологии и достапноста на филмската уметност преку видеотеките нанесоа дополнителен удар на киноприкажувањето. Со Законот за денационализација[1]од 1998 година, зградата на „Кино Култура“, која беше одземена од сопствениците за време на Југославија, се врати во приватна сопственост на наследниците на браќата Костиќ, кои не се во состојба да го одржуваат просторот и неговата јавна функција. Следствено на тоа, од крајот на 90-те години на минатиот век до крајот на 2015 година, просторот „Кино Култура“ е затворен, неактивен и во лоша состојба.
Во еден од своите текстови објавени на интернет порталот „Окно”, македонскиот новинар Звездан Георгиев пишува за „Кино Култура“ како простор од огромно значење за македонската и градска култура, чија неактивност и пропаѓање по 90-те симболички ги поврзува со состојбата на македонската култура во тој период:
„Не е, значи, само евтина метафора кога се тврди дека со пропаста на киното „Култура“ започна и пропаѓањето на македонската култура. Зашто, ако за нешто може да се каже дека со право го носи своето име, тоа беше токму киното „Култура“, своевиден универзитет за филмот, а преку него и за животот воопшто”[2].
Неколку години наназад, претставниците на здружението на граѓани „Локомотива“ - Центар за нови иницијативи во уметноста и културата и друштвото за театарски и едукативни дејности „Театар на Навигаторот Цветко” активно бараа и преговараа за културно “освојување” на нов, јавен, програмски независен и општествено релевантен простор. Простор во кој ќе можат да ги развиваат своите програми во полето на современите изведувачки уметности и современата култура и во кој преку соработка со претставниците на граѓанското општество ќе ги развиваат, поддржуваат и застапуваат потребите на пошироката културно-уметничка заедница. Во 2015 година, овој партнерски тим успеа да (ре)активира дел од „Кино Култура“ како проектен простор за современи изведувачки уметности и современа култура, преку договор за закуп со неговите сопственици и со помош на поддршка добиена од општина Центар. Од декември 2015 година, „Кино Култура“ повторно ја добива својата јавна функција. Иницирано од потребата за простор во кој ќе се развива современ и програмски независен израз, денес „Кино Култура“ е место за креација, презентација, но и рефлексија за клучни општествени теми преку уметноста и културата. Простор кој е повеќе од потребен во контекст на непостоечки, независни, а со јавна функција културни простори.
Просторот на „Кино Култура“ се развива како програмски така и организационо и управувачко-менаџерски од страна на соосновачите и во соработка со партнерите, во насока на развој на соодветен модел преку спроведување на истражувања и анализа на искуствата од досегашната работа. Токму овој сегмент е ставен во фокусот на делување на просторот „Кино Култура“, во рамки на проектот Културни простори за активни граѓани. Разработени во конкретни активности како дел од проектот, во 2017 и 2018 година се работеше на развој на „Протокол за соработка со граѓанското општество во рамките на програмската линија Слободна Сцена", организација на меѓународна конференција на тема „Modelling Public Spacе(s) in Culture”, уредување и издавање на публикација како збирка на текстови на тема „Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis)continuities” и отпочнување на процес за стратешко планирање на „Кино Култура“.
Историографија
Првите проекти за изградба на објектот познат како „Кино Култура“ (според документацијата од Архивата на Град Скопје) потекнуваат од 1933 година. Постојат претпоставки дека ова е можеби првиот објект во Скопје кој од самиот почеток е планиран и проектиран да биде кино, па и во проектната документација е именуван како „кино-театар“
Постои документ со кој се потврдува дека во 1933 година, фирмата „Јован и Никифор Костиќ“[3] поднесува барање за започнување на процедура за добивање на дозвола за изградба на објект со намена „кино–театар“, на плац на денешна локација на улица Луј Пастер бр. 3, кој припаѓал на сопствениците на фирмата.
Во 1941 година, фирмата „Јован и Никифор Костиќ“ престанала да постои. Во воениот периодот што следи, стопанисувањето со објектот одело преку заедничката фирма на браќата Костови (Костиќ), која била регистрирана под името „Уранија“.
Првиот проект за објектот го направил рускиот архитект Иван Артемушкин во 1933 година, кога е започната процедурата за барање на дозвола за градба.
Во 1936 година е комплетирана потребната документација во согласност со важечките законски регулативи, стандарди и прописи, и добиено е одобрение за градба. Проектот по кој се изведувал објектот е потпишан од архитектот Кирил Жерновски.
Свеченото отворање на објектот било на 1 март 1937 година, под името „Уранија“. Од неговото отворање до 1945 година, објектот е раководен како дел од семејниот бизнис на Костови и е гордост за фирмата и фамилијата.
Филмовите ги проектираат обучени кинооператори со користење на најсовремена техника набавена од Германија. Квалитетната програма на лиценцирани филмови набавени од продукциски и дистрибутерски куќи како „Метро Голдвин Маер“, „Уфа“, „Парамонт“, „20 сенчери фокс“ и „Авала филм“, добила на атрактивност и масовна посетеност на проекциите.
За време на Втората светска војна, киносалата продолжува со работа со филмска програма од редовен и пропаганден карактер која се одвива во окупациски услови, под строго одредени правила. Филмовите можеле да ги набавуваат само од Софија. Договор се правел на пакет-филмови во кој добивале од еден до три атрактивни филмови за публиката заедно со седум до девет пропагандни филмови, кои биле обврзани да ги прикажат одреден број пати во периодот на времетраење на договорот. Овој формат на работа бил единствен кој гарантирал опстанок на бизнисот на фамилијата Костови, тогашни претставници на младата буржоазија. Пропагандните филмови ги пуштале во неатрактивни термини, како дел од програмата на кино утро или во раните попладневни часови.
По завршувањето на војната, со одлука на централните власти во Југославија, кината биле прогласени за објекти од културата со посебно значење за државата, како простори за пропаганда на новиот општествен поредок. Како такви, сите до последното во Македонија, биле национализирани по истата шема - со издавање на обвинение за соработка со непријателот на сопствениците на објектите и изнудена изјава за подарување на објектите на државата.
Во 1945 година, објектот го добива името „Кино Култура“ и како објект во државна сопственост и припаѓа на ФИДИМА – првата институција за снимање филмови, чиј директор во тоа време бил Благоја Дрнков. Подоцна, „Кино Култура“ станува дел од Претпријатието за кинематографија „Градски кина“ - Скопје. Ова претпријатие од посебен општествен интерес, имало Работнички совет составен од 24 лица (од кои 12 лица - припадници на внатрешната структура на „Градски кина“ и 12 лица - претставници на државни институции, медиуми итн.). Од информациите добиени од Ацо Дуковски[4], „Градски кина“ - Скопје има околу 100 вработени, распределени во градската кино мрежа од 18 киносали на територијата на град Скопје. Од вкупниот број на вработени, околу 20 лица се дел од просторот на „Кино Култура“. „Градски кина“ - Скопје функционира како самоодржлива структура која успева да ги покрие сите трошоци поврзани со работа и програма на киносалите само од продажба на билети, без никакво учество на државни или приватни фондови.
По 90-тите години на минатиот век, „Градски кина“ - Скопје останува како јавно претпријатие бидејќи не добива дозвола за приватизација. Поради неможноста, во новонастанатите транзициски услови, да ја одржи продажбата на билети за покривање на трошоците, „Градски кина“ - Скопје престанува со својата активност.
Просторот „Кино Култура“, негово функционирање и програма
Согласно основната намена да функционира како кинотеатар, од самиот почеток централниот простор на објектот „Кино Култура“ е замислен и реализиран како киносала со влезен хол и два галериски хола на првиот и вториот кат, поврзани со странично поставени скалишни јадра. Освен главната сала, во објектот постојат и други простори кои во различни периоди функционираат како киносали со специфична филмска програма. Неколку години пред скопскиот земјотрес од 1963 година, направена е пренамена со адаптација на подрумот и отворено е детското кино „Бамби“. Во 80-те години на минатиот век, кино „Бамби“ станува кино „Манаки“ со нова програмска содржина. Во 90-те години на минатиот век, со интервенцијата на вториот кат, на фронталниот дел кон фасадата, како и со комерцијализацијата на канцелариските простори се активира кафе-бар „Синема“, додека пак галерискиот хол на првиот кат се реконструира во џебно кино „Парадизо“. Подоцна, кафе-бар „Синема“ се затвора, а дел од приземјето се издава за комерцијални активности (малопродажба, кафуле итн.)
Денес „Кино Култура“ ги содржи просторите: голема сала или кино „Култура” со двата галериски хола на првиот и вториот кат; подрум или поранешно кино „Манаки“, поранешно џебно кино „Парадизо“, канцелариски простор на прв и втор кат и простор за кафуле, со вкупна површина од околу 1.160 м2.
Процес на истражување (контекст, легислатива и засегнати страни) и промислување за развој на модел на „Кино Култура“ [5]
Можниот модел на управување и организација на одреден простор, во случајов – нов јавен простор во културата - зависи од контекстот во кој тој се развива, односно општествено-политичката состојба, актуелните културни политики и засегнатите страни кои се директно вклучени во неговиот развој, управување, организација, изработка на програма и финансирање. Тргнувајќи од потребата да се воспостави модел базиран на партиципативно управување, предуслов за негов развој беше да се истражи состојбата и да се даде одговор на одреден сет на прашања: Кои се вклучените актери?, Како се делегираат одговорностите помеѓу актерите?, Која е управната структура?, Како се донесуваат одлуки?, Како различните актери се вклучени во процесот на донесување одлуки?, На кој начин се обезбедува и одржува комуникацијата меѓу различните актери?, Кој е сопственик на инфраструктурата?, Кои се корисници на инфраструктурата?, Кои се договорните услови и односи помеѓу сопствениците и корисниците на инфраструктурата?, Кои се начините на користење на инфраструктурата?, Колку чинители се директно и индиректно вклучени во користењето на инфраструктурата?, Кои се интерните правила и прописи за користење на инфраструктурата?, Која е типологијата на инфраструктурата?, Која е главната цел за користење на инфраструктурата?, Кои се начините на ангажирање на пошироката културна и општествена заедница во активностите на просторот? Кои се методите за планирање на развојот на инфраструктурата за да се овозможи понатамошен развој на програмите?, Кои се безбедносните аспекти на користењето на инфраструктурата? итн.
Земајќи ги предвид одговорите на горенаведените прашања, постоечките документи поврзани со просторот и спроведената теориска анализа на новите модели на управување, се поставија основите за развој на „Кино Култура“ како простор за современи изведувачки уметности и современа култура. Овој процес имаше за цел да помогне во дефинирање на трите основни нивоа на функционирање: ниво на управување, ниво на организација и програмско ниво. Овие три нивоа обединуваат мноштво инволвирани или потенцијални актери: од сопствениците на просторот, преку партнерите кои го изнајмуваат и користат просторот, до останатите соработници и потенцијални корисници (претставници на граѓанското општество, уметници, приватни компании итн.), локалните власти и локалната заедница/публиката.
Основната цел е да се развие одржлив модел на нов јавен простор во културата како концепт кој би функционирал како во рамки на постоечкиот простор така и во рамки на друг потенцијален простор кој би ги задоволувал основните потреби за негово функционирање и спроведување на програмата.
Сегашна состојба – „Кино Култура“ проектен простор за современи изведувачки уметности и современа култура
Во 2015 година, „Локомотива“ и „Театар на Навигаторот Цветко“ реактивираат дел од просторот, и тоа: големата сала, влезниот хол и канцеларијата на првиот кат, со што почнува да функционира „Кино Култура“ како проектен простор за современи изведувачки уметности и современа култура. Просторот на големата сала е реновиран и адаптиран за мултифункционална намена. Освен за филмски проекции, една од неговите основни намени е да функционира како простор за изведувачки уметности (театар и танц), но и простор кој овозможува и поддржува реализација на различни културни содржини.
Сегашната состојба на проектниот простор „Кино Култура“ може да се разгледува од законски/договорен, програмски и оперативен аспект.
Од законски/договорен аспект, делот од просторот кој е раководен од „Локомотива“ и „Театар на Навигаторот Цветко“ е закупен од актуелните сопственици (10 лица со различен сопственички дел) и е регулиран со 2 последователни договора за закуп, од кои вториот на 5 години, активен до 2020 година. Договорот за закуп е склучен помеѓу сопствениците и „Театар на Навигаторот Цветко“, додека пак „Локомотива“ и „Театар на Навигаторот Цветко“ имаат потпишано помеѓу себе договор за деловно-програмска соработка. Главен финансиски партнер кој ја поддржува идејата за развој на „Кино Култура“, како и неговото базично оперативно работење како проектен простор, е општина Центар[6]. Поддршката од општината се доделува на годишно ниво на основа на проектен грант, што подразбира доставување на нова проектна апликација до општината секоја година. Дополнително на оваа поддршка, партнерскиот тим активно работи на обезбедување на дополнителни финансиски средства преку различни грант програми, донации и спонзорства на локално, национално и меѓународно ниво, кои ќе го поддржат функционирањето на просторот и понатамошниот развој, како програмски така и како нов модел на јавен простор во културата. Тоа подразбира постоење на договорно јавно-приватно партнерство, земајќи ги предвид сите засегнати страни – партнерскиот тим, сопствениците на просторот и општината, со потенцијал за вклучување и на други јавни и приватни актери како потенцијални партнери во понатамошна одржливост и развој на моделот и функционирањето на „Кино Култура“.
Од оперативен аспект, тимот кој ја реализира целокупната работа во „Кино Култура“ е составен од пет лица, претставници на „Театар Навигатор Цветко“ и на „Локомотива“. Главните партнери инвестираат значителен дел од своето време и работа на финансиско и оперативно одржување на просторот и координација на програмите реализирани од соработниците, со што влијае на помал опсег на работа во развој и реализација на својата програма. Овој тип на работа, во иднина, треба да биде заменет со стабилна оперативна структура на вработени лица со која ќе се овозможи потребното и квалитетно водење и оперативно одржување на просторот, како и управување и координирање на целокупната програма. Од тие причини, главните партнери се застапуваат и работат за подобра поддршка на „Кино Култура“ од страна на јавните фондови на национално и локално ниво, аплицираат за инфраструктурна поддршка и донации кои ќе ги подобрат просторните и техничките капацитети и развиваат стратешки партнерства, кои покрај програмата ќе го поддржат и оперативното ниво на „Кино Култура“.
Од програмски аспект, „Кино Култура“ е уникатен простор во однос на неговата структура и програмска ориентација. Простор со карактеристична програма во сферата на современата уметност и култура, со акцент на изведувачките уметности, но и со содржина развиена во соработка со пошироката заедницата, во рамки на која се рефлектира на актуелни општествени состојби. „Кино Култура“ е отворен простор за соработка во кој се обезбедува слобода на говор и разновидност во изразувањето. Програмата вклучува многу македонски и меѓународни партнери, мрежи и проекти, во рамки на кои се истражуваат и применуваат модели на соработка помеѓу уметници, културни работници, теоретичари, критичари, претставници на задницата итн. Со тоа се отвораат можности за развој на публика, како и за мрежно поврзување на сродни организации, партнери и корисници на програмите. „Кино Култура“ е позитивен пример на простор во приватна сопственост, управуван од приватни (непрофитни) културни актери, со јавна функција.
Основната програмска рамка на „Кино Култура“ е составена од 4 програмски линии: Театар Навигатор и Локомотива (како програми развиени од главните партнери поврзани со изведувачки уметности (театар, танц и перформанс), Слободна Сцена (програма развиена во соработка со други организации од независната културна сцена и од поширокиот граѓански сектор, поединци и неформални групи) и Заедно (програма за анимација, едукација и креативен развој на пошироката заедница). Театар Навигатор и Локомотива се курирани програми, додека пак Слободна Сцена и Заедно се програми отворени за предлози и не се регулирани со процес на селекција или дефинирани со естетски критериуми или кураторски концепти. Активностите реализирани во „Кино Култура“ вклучуваат театарски претстави, современ танц и перформанс, работилници за професионалци и граѓани, конференции, уметнички истражувања, резиденции, едукативни програми, различни видови фестивали, промоции на книги, концерти итн.
Активности поврзани со „Кино Култура“ реализирани во рамки на проектот Културни простори за активни граѓани
Со цел да се тестира можноста за партиципативно управување на еден програмски сегмент во „Кино Култура“, главните партнери креираа Советодавно тело составено од претставници од граѓанското општество активни во полето на културата, уметноста, младите, човековите и работнички права, со мандат да развие „Протокол за соработка со граѓанското општество во рамките на програмската линија Слободна Сцена". Протоколот опфаќа два основни типа на соработка: 1.Партнерска соработка - развивање на простор за критичко размислување за општествени прашања заснован на стратешки и долгорочен развој на програмата што ќе го поддржи оперативниот - човечки, технички и финансиски аспект на просторот и 2. Соработка со поширокиот граѓански сектор - организации, неформални групи и индивидуалци кои се бават со култура и уметност, со социо-културни теми и со теми кои го засегаат развојот на граѓанското општество, демократијата и човековите права; и кои имаат интерес да поддржат и се дел од простор и реализираат дел од своите активности во него. Дополнително се разви и „Протокол за соработка со останати корисници”, чија основна цел е да се овозможи користење на просторот од други лица и ентитети кои не влегуваат во категориите дефинирани со „Протоколот за соработка со граѓанското општество во рамките на програмската линија Слободна Сцена", а кои можат да ја поддржат економијата на просторот и неговото работење. Со овие протоколи се регулира употребата на просторот надвор од опсегот на програмските линии Театар Навигатор и Локомотива. Со нив се овозможува дефиниран, транспарентен и демократски пристап во развојот на програмите за соработка со пошироката заедница, со што ќе се зајакнат воспоставените и создадат нови долгорочни стратешки партнерства. Протоколите се резултат на заедничка работа која се потпира врз принципите на демократија, еднаквост, солидарност, учество, почитување на различностите, транспарентност, општествена одговорност и грижа за другите.
Меѓународната конференција на тема „Modelling Public Spacе(s) in Culture”[7] се реализираше во „Кино Култура“ од 12 до 14 октомври 2017 година. Целта на конференцијата беше да понуди теориски перспективи и рефлексија за употребата и развојот на „јавниот простор" како физичка локација која создава социјални врски и „јавната сфера" како збирка на атрибути кои придонесуваат за формирање на јавниот дискурс. На конференцијата, јавните простори беа разгледани и дискутирани преку два различни аспекта: 1/ Ревизионизам и креирање на историјата на културата и институцијата и 2/ Рефлексија на потребата од нови модели на јавни простори во културата. Покривањето на темите се одвиваше во одделни тематски целини преку серија на предавања, презентации и дискусии со директна вклученост на 40 домашни и интернационални учесници. Конференцијата програмски се организира од „Локомотива“ во соработка со партнерите (домашни и меѓународни) претставници на граѓански сектор, а на неа земаа учество професори по културни политики, културни работници, теоретичари на културата, антрополози и социолози во културата, уметници, директори на културни институции и Министерот за култура на РМ.
Публикацијата „Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis)continuities“[8] продолжува да истражува и рефлектира во полето на модели на јавни простори во културата и контекстот во кој тие се создаваат, во рамки на три тематски оски:
Првата, „Реасемблирање на институцијата за култура", нуди текстови кои ја анализираат идејата за институцијата и институирањето, културната политика и нејзиниот однос со институцијата, и критички рефлектира на партиципативноста како метод во управувањето.
Втората, „Колективно институирање: помеѓу „не повеќе" и „не сè уште", содржи анализи и теоретска артикулација на "недостатни" простори, размислувања за заедничко/комунално користење - неговата генеалогија и значење, како и предлог на уметнички и кураторски практики како методологија за реформација на јавниот простор.
„Археологиите на иднината" е третата тематска оска која се развива во областа на историјата и меморијата преку испитување на (медиумски) слики, особено оние што создаваат историски наративи, но исто така градат (или заменуваат) лична и колективна меморија.
Публикацијата содржи шеснаесет текстови и три студии на случај за просторите: „Кино Култура“ - Македонија, „Пионерски град“ - Србија и „Мотел Трогир“ - Хрватска. Авторите на текстовите се од поранешна Југославија, Европа и пошироко, од различни професионални сфери - социолози, научници, академици, културни работници, независни истражувачи, експерти за културна политика, теоретичари за уметност и култура, уметници, активисти, менаџери во културата итн. Публикацијата беше објавена во месец мај 2018 година и промовирана со јавна презентација проследена со отворена дискусија во „Кино Култура“.
Во месец април 2018 година, во Битола се отпочна со процесот за изработка на стратешки план за „Кино Култура“, кој би се имплементирал од 2019 година. Стратешкото планирање опфати: анализа на „Кино Култура“ од уметнички, просторен и финансиско-развоен аспект, анализа на програмска соработка помеѓу основачите („Локомотива“ и „Цветко“) и партнерот „Факултет за работи што не се учат“, дефинирање на визијата, мисијата, стратешките и засегнати страни. Втората фаза од планирањето како долгорочен процес ќе продолжи во октомври 2018 година, во рамки на која ќе се дефинира моделот на простор, неговиот програмски концепт и уникатност, очекувањата од соработниците и корисниците на просторот (вклучувајќи ја и публиката), моделот на управување, моделот на финансирање и неговиот ПР, имиџ и видливост.
Препораки за можен модел на „Кино Култура“
Актуелната состојба и нејзината анализа е основа на која се развива можен модел за „Кино Култура“. Дефинирањето на моделот треба да оди заедно со решавање на постоечки предизвици:
- долгорочно обезбедување на објект/физички простор во кој ќе функционира „Кино Култура“ (по истекот на договорот со сопствениците)
- формирање на нов партнерски конзорциум или ко-управувачка структура со вклучување на нови партнери на досегашниот тим „Театар на Навигатор Цветко“ и „Локомотива“; дефинирање на можните партнерски и/или ко-управувачки релации со јавни партнери (централни/локални власти и финансиери) и воспоставување релации со бизнис-заедницата како можни поддржувачи на моделот и
- формирање на правен ентитет „Кино Култура“ чија организациона форма ќе зависи од моделот на јавен простор кој ќе се примени и воспоставените партнерски и/или ко-управувачки релации.
Позитивните законски прописи во Македонија делумно го поддржуваат развојот на нови модели на институции во полето на културата.
Законот за установи[9] дозволува освен јавна и приватна, основање и на мешовита установа во која како соосновачи се јавуваат јавниот партнер (Р. Македонија, град Скопје или општина) и приватен партнер (домашно или странско правно или физичко лице). Додека пак, Законот за култура на Р. Македонија [10] дозволува основање само на приватни и јавни установи, но не и на мешовита установа во рамки на која би можело да се примени модел на јавно-приватно партнерство. Тоа значи дека во полето на културата, законската норматива не поддржува мешовити установи или јавно-приватни партнерства (ЈПП), што подразбира неопходна промена и синхронизација со Законот за установи.
ЈПП во полето на културата е можно да се спроведе единствено преку Законот за концесии и јавно-приватно партнерство[11], каде ЈПП се дефинира во една поширока рамка како соработка помеѓу јавниот сектор (централната или локалната власт) и приватниот сектор со цел да се обезбеди финансирање, изградба и/или реконструкција, стопанисување (управување и користење) и одржување на инфраструктура и/или давање на јавни услуги кои претставуваат „ексклузивно право“ на јавниот партнер.
Примената на овој закон во полза на создавање на нов модел на институција во културата во форма на цивилно јавно-приватно партнерство, нуди две можности: 1/Институционално ЈПП преку основање на мешовита установа, на пр. од страна на општина и здружени на граѓани и 2/Договорно ЈПП, на пр. „менаџерски договор” каде што јавната установа го доверува вршењето на дејноста од јавен интерес на здружение на граѓани.
Согласно овие можности, партнерите и соосновачи на „Кино Култура“ како проектен простор за современи изведувачки уметности и современа култура („Театар на Навигаторот Цветко“ и „Локомотива“), во соработка со општина Центар, планираат отпочнување на заеднички процес на истражување во рамки на кој ќе се дојде до вистинскиот модалитет за развој на „Кино Култура“ како правен ентитет и јавна институција развиена на основите на цивилно јавно-приватно партнерство.
Библиографија:
1. Георгиев, Звездан. 2013. „Кино Култура” (https://okno.mk/node/30692)
2. Žuvelа, Ana. „Workshop Kino Kultura - Report and Recomoedations”, Key questions, стр. 3,4
3. Conference Modelling Public Space(s) in Culture, Skopje, 12-14 October 2017, Kino Kultura,
4. MODELLING PUBLIC SPACES IN CULTURE Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis)continuities”. 2018, издавач Локомотива- Центар за нови инцијативи уметности од Скопје. Публикацијата е збирка на текстови уредена од Тануровска-Ќулавковски Биљана, Бодрожиќ Наташа и Качакова Виолета. Линк кон електронска верзија од публикацијата за слободно преземање,
5. Закон за установи, „Службен весник на Република Македонија“ број 32/2005 и 120/2005
6. Закон за култура на Р. Македонија, „Службен весник на Република Македонија“ број 31/98, 49/2003, 82/2005, 24/2007, 116/10, 47/11, 51/11, 136/12, 23/13, 187/13, 44/14, 61/15, 154/15 и 39/16
7. Закон за концесии и јавно-приватно партнерство, „Службен весник на Република Македонија” број 6/12, 144/14, 33/15 и 104/15
Во изработката на текстот се користени: реедитирани делови од пишувани и необјавени материјали од истражувањето за проектот Dissonant co-spaces, од Биљана Тануровска Ќулавковски, од текстот „Kino Kultura - Project Space for Contemporary Performing Arts and Contemporary Culture”, автори Тануровска-Ќулавковски Биљана и Качакова Виолета, објавен во публикацијата MODELLING PUBLIC SPACES IN CULTURE Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis)continuities”, стр. 116 - 137; дел од извештајот „Workshop Kino Kultura - Report and Recommendations ” на Жувела Ана, веб објави и консултирана законска регулатива преземена од веб страницата на Министерство за култура на Р. Македонија (http://www.kultura.gov.mk/index.php/legislativa/2011-03-04-10-39-07/287-zakon-za-kulturata) и од веб страницата (http://www.pravo.org.mk/).
Виолета Качакова
[1] Објавен во “Сл. весник на РМ” бр.20/98
[2] Георгиев, Звездан. 2013. „Кино Култура” (https://okno.mk/node/30692).
[3] Во 1923/24 година, Јован Костиќ отвора бизнис со колонијална стока. Околу 1930 година,
Јован го вклучува во бизнисот и својот брат Никифор Костиќ. Од тој момент, фирмата се води под името „Јован и Никифор Костиќ“.
[4] Дуковски е директор на „Градски кина“ - Скопје од 1984/85 година до 2003 година, кога тој самиот поднесува оставка. Централната канцеларија на „Градски кина“ - Скопје се наоѓа во објектот на „Кино Култура“.
[5] Преземено од Извештајот подготвен од Ана Жувела, ментор на работилницата за развој на модел на „Кино Култура“, реализирана во Белград, на 28 и 29 април 2017 година, [Workshop Kino Kultura, Report and Recommendations - Key questions, стр. 3,4]
[7] Conference Modelling Public Space(s) in Culture, Skopje, 12-14 October 2017, Kino Kultura, http://lokomotiva.org.mk/conference-modelling-public-spaces-in-culture-skopje-12-14-october-2017/
[8] „MODELLING PUBLIC SPACES IN CULTURE Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis)continuities”. 2018, издавач Локомотива- Центар за нови инцијативи уметности од Скопје. Публикацијата е збирка на текстови уредена од Тануровска-Ќулавковски Биљана, Бодрожиќ Наташа и Качакова Виолета. Линк кон електронска верзија од публикацијата за слободно преземање, http://lokomotiva.org.mk/wp-content/uploads/2018/05/PUBLICATION2018Digital.pdf
[9] „Службен весник на Република Македонија“ број 32/2005 и 120/2005
[10] „Службен весник на Република Македонија“ број 31/98, 49/2003, 82/2005, 24/2007, 116/10, 47/11, 51/11, 136/12, 23/13, 187/13, 44/14, 61/15, 154/15 и 39/16
[11] „Службен весник на Република Македонија” број 6/12, 144/14, 33/15 и 104/15
***
EN⨠
“Kino Kultura“ - space for contemporary performing arts and culture
Introduction
"Kino Kultura" is a building in the center of Skopje, a second-degree cultural monument and a space with rich collective memory and history of the city's culture and urban life.
The building is a significant architectural and cultural heritage of the city and its inhabitants. It was built by the Kostic brothers in 1937 as one of the first private city cinemas in Skopje. Since its inception, more than 50 years continuously, Kino Kultura has been working as a cinema space with a rich film program organized as a private activity of the Kostic family or as a social activity during Yugoslavia, organized by the company for displaying films "Kino Kultura" - Skopje.
With the beginning of the 1990s and of the transition period, Kino Kultura does not manage to transform itself according to the conditions and needs dictated by the transition followed by reforming the market, institutions and their role. In addition, the new technologies and the availability of film art through video footage have produced an additional blow to the cinema show. With the Law on denationalization[1] of 1998, the building of Kino Kultura, which was seized from the owners during Yugoslavia, returned privately to the heirs of the brothers Kostic who are unable to maintain the space and his public office. Consequently, from the end of the 90s of the last century to the end of 2015, the space "Kino Kultura" is closed, idle and in poor condition.
The building is a significant architectural and cultural heritage of the city and its inhabitants. It was built by the Kostic brothers in 1937 as one of the first private city cinemas in Skopje. Since its inception, more than 50 years continuously, Kino Kultura has been working as a cinema space with a rich film program organized as a private activity of the Kostic family or as a social activity during Yugoslavia, organized by the company for displaying films "Kino Kultura" - Skopje.
With the beginning of the 1990s and of the transition period, Kino Kultura does not manage to transform itself according to the conditions and needs dictated by the transition followed by reforming the market, institutions and their role. In addition, the new technologies and the availability of film art through video footage have produced an additional blow to the cinema show. With the Law on denationalization[1] of 1998, the building of Kino Kultura, which was seized from the owners during Yugoslavia, returned privately to the heirs of the brothers Kostic who are unable to maintain the space and his public office. Consequently, from the end of the 90s of the last century to the end of 2015, the space "Kino Kultura" is closed, idle and in poor condition.
In one of his articles published on the Internet portal "Okno", the Macedonian journalist Zvezdan Georgiev writes about "Kino Kultura" as a space of great importance for the Macedonian and urban culture, whose inactivity and decay in connection with the 90 symbolically connects with the state of the Macedonian culture in that period:
"It is not, therefore, only a cheap metaphor when it is claimed that with the collapse of the cinema "Kultura” the collapse of the Macedonian culture began. Because if something can be said to be rightfully bearing its name, it was precisely the cinema "Culture", a kind of university for the film, and through it and for life in general. "[2]
For several years now, the representatives of the citizens association "Lokomotiva" - Center for New Initiatives in Art and Culture and the Society for Theater and Educational Activities "Theater of the Navigator Cvetko" actively sought and negotiated a cultural "conquest" of a new, public, and socially relevant space. A space in which they can develop their programs in the field of contemporary performing arts and contemporary culture and in which, through cooperation with representatives of civil society, they will develop, support and represent the needs of the wider cultural and artistic community. In 2015, this partner team managed to (re) activate a part of "Kino Kultura" as a project space for contemporary performing arts and contemporary culture, through a lease agreement with its owners and with the help of support received from the Municipality of Centar. From December 2015, "Kino Kultura" is again getting its public office. Initiated by the need for space in which a contemporary and program-independent expression will develop, today "Kino Kultura" is a place for creation, presentation, and reflection on key social topics through art and culture. Space that is more than necessary in the context of non-existent, independent, and with public function cultural spaces.
The space of "Kino Kultura" is developed as programmatic, organizational and managerial by the co-founders and in cooperation with the partners, in the direction of developing an appropriate model by conducting research and analyzing the experiences from the past work. It is this segment that has been placed in the focus of the action of the space "Kino Kultura" within the project Cultural spaces for active citizens. Developed in concrete activities as part of the project, in 2017 and 2018, the development of the "Protocol for Cooperation with Civil Society within the Open Space Program Line" was organized, the organization of an international conference on the topic "Modeling Public Spaces (s) in Culture ", Editing and publishing a publication as a collection of texts on" Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis)continuities” and launching a strategic planning process of „Kino Kultura“.
Historiography
For several years now, the representatives of the citizens association "Lokomotiva" - Center for New Initiatives in Art and Culture and the Society for Theater and Educational Activities "Theater of the Navigator Cvetko" actively sought and negotiated a cultural "conquest" of a new, public, and socially relevant space. A space in which they can develop their programs in the field of contemporary performing arts and contemporary culture and in which, through cooperation with representatives of civil society, they will develop, support and represent the needs of the wider cultural and artistic community. In 2015, this partner team managed to (re) activate a part of "Kino Kultura" as a project space for contemporary performing arts and contemporary culture, through a lease agreement with its owners and with the help of support received from the Municipality of Centar. From December 2015, "Kino Kultura" is again getting its public office. Initiated by the need for space in which a contemporary and program-independent expression will develop, today "Kino Kultura" is a place for creation, presentation, and reflection on key social topics through art and culture. Space that is more than necessary in the context of non-existent, independent, and with public function cultural spaces.
The space of "Kino Kultura" is developed as programmatic, organizational and managerial by the co-founders and in cooperation with the partners, in the direction of developing an appropriate model by conducting research and analyzing the experiences from the past work. It is this segment that has been placed in the focus of the action of the space "Kino Kultura" within the project Cultural spaces for active citizens. Developed in concrete activities as part of the project, in 2017 and 2018, the development of the "Protocol for Cooperation with Civil Society within the Open Space Program Line" was organized, the organization of an international conference on the topic "Modeling Public Spaces (s) in Culture ", Editing and publishing a publication as a collection of texts on" Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis)continuities” and launching a strategic planning process of „Kino Kultura“.
Historiography
The first projects for building an object known as "Kino Kultura" (according to the archives of the City of Skopje) date back to 1933. There are assumptions that this may be the first building in Skopje which from the very beginning is planned and projected to be a cinema, and in the project documentation it is also called "cinema-theater"
There is a document confirming that in 1933, the firm "Jovan and Nikifor Kostic"[3] filed a request for starting a procedure for obtaining a license for the construction of an object for the purpose of "cinema-theater", on the street at present location on the street Louis Pasteur . 3, which belonged to the owners of the firm.
In 1941, the firm "Jovan and Nikifor Kostic" ceased to exist. In the war period that followed, the management of the building went through the joint company of the brothers Kostovi (Kostic), which was registered under the name "Uranija".
The first project for the building was made by Russian architect Ivan Artemushkin in 1933, when the procedure for applying for a construction permit was initiated.
In 1936, the necessary documentation was completed in accordance with the applicable legal regulations, standards and regulations, and a building approval was obtained. The project after which the building was performed was signed by the architect Kiril Zernovski.
The ceremonial opening of the building was on March 1, 1937, under the name "Uranija". Since its inception until 1945, the facility has been managed as part of the family business of Costa and is a pride for the firm and family.
The films are designed by trained film cameras using the most modern technology purchased from Germany. The quality program of licensed films purchased from production and distribution companies such as "Metro Goldvin Meyer", "Ufa", "Paramont", "20 senchori foks" and "Avala film" has gained on the attractiveness and mass attendance of the projections.
During the Second World War, the cinema continues its work with a film program of regular and propaganda character which takes place under occupational conditions, under strictly defined rules. The films could only be purchased from Sofia. An agreement was made on a package of films in which they received from one to three attractive films for the audience along with seven to nine propaganda films that were obliged to present a number of times during the duration of the contract. This format of work was the only one that guaranteed the survival of the business of the Kostov family, then representatives of the young bourgeoisie. Propaganda films were released in non-attractive terms, as part of the morning cinema program or in the early afternoon.
After the end of the war, with the decision of the central authorities in Yugoslavia, cinemas were proclaimed objects of culture of special importance to the state, as spaces for propaganda of the new social order. As such, until the last one in Macedonia, they were nationalized according to the same scheme - by issuing an indictment for cooperation with the enemy of the owners of the buildings and extorted a statement for giving the objects of the state.
In 1945, the building received the name "Kino Kultura" and as a state-owned object belonging to FIDIMA - the first institution for filming films, whose director at that time was Blagoja Drnkov. Later, "Kino Kultura" became part of the Cinematography Company "City Cinema" - Skopje. This company of special social interest had a Workers' Council composed of 24 persons (12 of which - members of the internal structure of "City Cinema" and 12 persons - representatives of state institutions, media, etc.). From the information received from Aco Dukovski[4], "City Cinema" - Skopje has about 100 employees, distributed in the city cinema network of 18 cinemas on the territory of the city of Skopje. Of the total number of employees, about 20 people are part of the space of "Kino Kultura". "City Cinema" - Skopje functions as a self-sustaining structure that manages to cover all the costs associated with the work and program of the cinemas only from the sale of tickets, without any participation of state or private funds.
After the 90s of the last century, "City Cinema" - Skopje remains a public enterprise because it does not receive a license for privatization. Due to the inability, in the newly emerging transition conditions, to maintain the sale of tickets for covering costs, "City Cinema" - Skopje stops its activity.
In 1941, the firm "Jovan and Nikifor Kostic" ceased to exist. In the war period that followed, the management of the building went through the joint company of the brothers Kostovi (Kostic), which was registered under the name "Uranija".
The first project for the building was made by Russian architect Ivan Artemushkin in 1933, when the procedure for applying for a construction permit was initiated.
In 1936, the necessary documentation was completed in accordance with the applicable legal regulations, standards and regulations, and a building approval was obtained. The project after which the building was performed was signed by the architect Kiril Zernovski.
The ceremonial opening of the building was on March 1, 1937, under the name "Uranija". Since its inception until 1945, the facility has been managed as part of the family business of Costa and is a pride for the firm and family.
The films are designed by trained film cameras using the most modern technology purchased from Germany. The quality program of licensed films purchased from production and distribution companies such as "Metro Goldvin Meyer", "Ufa", "Paramont", "20 senchori foks" and "Avala film" has gained on the attractiveness and mass attendance of the projections.
During the Second World War, the cinema continues its work with a film program of regular and propaganda character which takes place under occupational conditions, under strictly defined rules. The films could only be purchased from Sofia. An agreement was made on a package of films in which they received from one to three attractive films for the audience along with seven to nine propaganda films that were obliged to present a number of times during the duration of the contract. This format of work was the only one that guaranteed the survival of the business of the Kostov family, then representatives of the young bourgeoisie. Propaganda films were released in non-attractive terms, as part of the morning cinema program or in the early afternoon.
After the end of the war, with the decision of the central authorities in Yugoslavia, cinemas were proclaimed objects of culture of special importance to the state, as spaces for propaganda of the new social order. As such, until the last one in Macedonia, they were nationalized according to the same scheme - by issuing an indictment for cooperation with the enemy of the owners of the buildings and extorted a statement for giving the objects of the state.
In 1945, the building received the name "Kino Kultura" and as a state-owned object belonging to FIDIMA - the first institution for filming films, whose director at that time was Blagoja Drnkov. Later, "Kino Kultura" became part of the Cinematography Company "City Cinema" - Skopje. This company of special social interest had a Workers' Council composed of 24 persons (12 of which - members of the internal structure of "City Cinema" and 12 persons - representatives of state institutions, media, etc.). From the information received from Aco Dukovski[4], "City Cinema" - Skopje has about 100 employees, distributed in the city cinema network of 18 cinemas on the territory of the city of Skopje. Of the total number of employees, about 20 people are part of the space of "Kino Kultura". "City Cinema" - Skopje functions as a self-sustaining structure that manages to cover all the costs associated with the work and program of the cinemas only from the sale of tickets, without any participation of state or private funds.
After the 90s of the last century, "City Cinema" - Skopje remains a public enterprise because it does not receive a license for privatization. Due to the inability, in the newly emerging transition conditions, to maintain the sale of tickets for covering costs, "City Cinema" - Skopje stops its activity.
The space “Kino Kultura”, the function and the program
According to the basic purpose to function as a cinema, from the very beginning the central space of the object "Kino Kultura" is conceived and realized as a cinema hall with an entrance hall and two gallery halls on the first and second floors, related to lateral placed cores stairs. Apart from the main hall, there are other spaces in the building that at different times function as cinemas with a specific film program. A few years before the Skopje earthquake of 1963, a conversion was made with the adaptation of the basement and the children's cinema "Bambi" was opened. In the 80s of the last century, "Bambi" cinema became a cinema "Manaki" with new program content. In the 1990s, with the intervention on the second floor, the frontal part towards the facade, as well as the commercialization of the office spaces, a coffee-bar "Cinema" was activated, while the gallery hall on the first floor was reconstructed in the pocket cinema " Paradiso ". Later, the coffe-bar "Cinema" closes, and part of the ground floor is issued for commercial activities (retail, coffee shop, etc.)
Today "Kino Kultura" contains the spaces: a large hall or cinema "Culture" with the two gallery halls on the first and second floors; basement or former cinema "Manaki", the former pocket cinema "Paradiso", office space on the first and second floors and coffee space, with total area of about 1,160 m2.
Research process (context, legislation and stakeholders) and thinking about developing a model of "Kino Kultura"[5]
The possible model of managing and organizing a certain space, in this case - a new public space in culture - depends on the context in which it develops, that means the socio-political situation, the current cultural policies and stakeholders directly involved in its development, organization, workmanship program and funding. Based on the need to establish a participatory management model, the prerequisite for its development was to investigate the situation and to answer a number of questions: What are the actors involved ?, What are the responsibilities delegated among actors ?, What is the administrative structure? How are decisions made? How different actors are involved in the decision-making process? How is the communication between the different actors?, Who owns the infrastructure?, Who are the infrastructure users?, What are the conditions and the relations between the owners and the users of the infrastructure? , What are the agreed terms and conditions are you among the owners and users of the infrastructure?
What are the ways of using the infrastructure ?, How many actors are directly and indirectly involved in the use of infrastructure ?, What are the internal rules and regulations for using the infrastructure ?, What is the infrastructure typology ?, What is the main purpose of using the infrastructure? , What are the ways of engaging the wider cultural and social community in the activities of space? What are the methods for planning the development of infrastructure to enable further development of programs ?, What are the security aspects of using infrastructure? etc.
Taking into consideration the answers to the above questions, the existing documents related to the space and the conducted theoretical analysis of the new models of management, laid the foundations for the development of "Kino Kultura" as a space for modern performing arts and contemporary culture. This process was designed to help define the three basic levels of operation: level of governance, level of organization and program level. These three levels unite the many involved or potential actors: from the owners of the space, through the partners who provide and use the space, to the other collaborators and potential users (representatives of the civil society, artists, private companies, etc.), local authorities and the local community / audience.
The main goal is to develop a sustainable model of a new public space in culture as a concept that will function both within the existing space and within another potential space that will satisfy the basic needs for its functioning and implementation of the program.
Current state - "Kino Kultura" project space for contemporary performing arts and contemporary culture
Today "Kino Kultura" contains the spaces: a large hall or cinema "Culture" with the two gallery halls on the first and second floors; basement or former cinema "Manaki", the former pocket cinema "Paradiso", office space on the first and second floors and coffee space, with total area of about 1,160 m2.
Research process (context, legislation and stakeholders) and thinking about developing a model of "Kino Kultura"[5]
The possible model of managing and organizing a certain space, in this case - a new public space in culture - depends on the context in which it develops, that means the socio-political situation, the current cultural policies and stakeholders directly involved in its development, organization, workmanship program and funding. Based on the need to establish a participatory management model, the prerequisite for its development was to investigate the situation and to answer a number of questions: What are the actors involved ?, What are the responsibilities delegated among actors ?, What is the administrative structure? How are decisions made? How different actors are involved in the decision-making process? How is the communication between the different actors?, Who owns the infrastructure?, Who are the infrastructure users?, What are the conditions and the relations between the owners and the users of the infrastructure? , What are the agreed terms and conditions are you among the owners and users of the infrastructure?
What are the ways of using the infrastructure ?, How many actors are directly and indirectly involved in the use of infrastructure ?, What are the internal rules and regulations for using the infrastructure ?, What is the infrastructure typology ?, What is the main purpose of using the infrastructure? , What are the ways of engaging the wider cultural and social community in the activities of space? What are the methods for planning the development of infrastructure to enable further development of programs ?, What are the security aspects of using infrastructure? etc.
Taking into consideration the answers to the above questions, the existing documents related to the space and the conducted theoretical analysis of the new models of management, laid the foundations for the development of "Kino Kultura" as a space for modern performing arts and contemporary culture. This process was designed to help define the three basic levels of operation: level of governance, level of organization and program level. These three levels unite the many involved or potential actors: from the owners of the space, through the partners who provide and use the space, to the other collaborators and potential users (representatives of the civil society, artists, private companies, etc.), local authorities and the local community / audience.
The main goal is to develop a sustainable model of a new public space in culture as a concept that will function both within the existing space and within another potential space that will satisfy the basic needs for its functioning and implementation of the program.
Current state - "Kino Kultura" project space for contemporary performing arts and contemporary culture
In 2015, "Lokomotiva" and "Theater of the Navigator Cvetko" reactivate part of the space, such as: the large hall, the entrance hall and the office on the first floor, and with that “Kino Kultura” is starting to function as a design space for contemporary performing arts and contemporary culture. The space of the large hall has been renovated and adapted for a multifunctional purpose. Except for film projections, one of its main purposes is to function as a space for performing arts (theater and dance), but also space that enables and supports the realization of various cultural contents.
The current state of the project space "Kino Kultura" can be considered from a legal / contractual, program and operational aspect.
From a legal / contractual aspect, the part of the space managed by "Locomotiva" and "Theater of the Navigator Cvetko" has been purchased from the current owners (10 persons with different ownership share) and is regulated with 2 consecutive lease agreements, of which the second 5 years, active until 2020. The lease agreement is concluded between the owners and "Theater of the Navigator Cvetko", while "Lokomotiva" and "Theater of the Navigator Cvetko" have signed an agreement for business-program cooperation between them. The main financial partner that supports the idea for the development of "Kino Kultura", as well as its basic operational working, as well as a project space, is the municipality of Center.[6] Support from the municipality is granted annually on the basis of a project grant, which involves the submission of a new project application to the municipality each year. In addition to this support, the partner team is actively working to provide additional funding through various grant programs, donations and sponsorships at local, national and international level, which will support the functioning of space and further development, both programmatically and as a new model of public space in culture. This implies the existence of a contractual public-private partnership, taking into account all stakeholders - the partner team, the owners of the space and the municipality, with the potential to involve other public and private actors as potential partners in further sustainability and development of the model and functioning of "Kino Kultura".
From the operational aspect, the team that realizes the entire work in "Kino Kultura" is made up of five people, representatives of "Theater Navigator Cvetko" and "Lokomotiva". The main partners invest a significant part of their time and work in the financial and operational maintenance of the space and coordination of the programs realized by the associates, which affects the smaller scope of work in the development and realization of its program. This type of work, in the future, should be replaced by a stable operational structure of employees, which will enable the necessary and quality management and operational maintenance of the space, as well as the management and coordination of the overall program. For these reasons, the main partners advocate and work to better support "Kino Kultura" by public funds at national and local level, applying for infrastructure support and donations that will improve spatial and technical capacities and develop strategic partnerships that, besides the program will support the operational level of "Kino Kultura".
From a programmatic point of view, "Kino Kultura" is a unique space in terms of its structure and program orientation. Space with a distinctive program in the field of contemporary art and culture, with an emphasis on performing arts, but also with content developed in cooperation with the wider community, within which it reflects on current social conditions. "Kino Kultura" is an open space for cooperation that provides freedom of speech and variety of expression. The program includes many Macedonian and international partners, networks and projects, within which research models and models of collaboration between artists, cultural workers, theorists, critics, representatives of the community etc. are being explored and applied. This creates opportunities for audience development, as well as for networking of related organizations, partners an program users. "Kino Kultura" is a positive example of private property, managed by private (non-profit) cultural actors, with a public function.
The basic program framework of "Kino Kultura" is composed of 4 program lines: Theater Navigator and Lokomotiva (as programs developed by the main partners related to performing arts (theater, dance and performance), Open Space (program developed in cooperation with other organizations from the independent cultural scene and the wider civic sector, individuals and informal groups) and Together (program for animation, education and creative development of the wider community). Theater Navigator and Lokomotiva are curated programs, while the Open Space and Together are the programs open for proposals and are not regulated by a selection process or defined by aesthetic criteria or curatorial concepts. The activities realized in "Kino Kultura" include theater performances, contemporary dance and performance, workshops for professionals and citizens, conferences, artistic research , residences, educational programs, different types of festivals, book promotions, concerts, etc.
Activities related to "Kino Kultura" realized within the project Cultural Spaces for Active Citizens
In order to test the possibility of participatory management of a program segment in”Kino Kultura”, the main partners created an Advisory Body composed of civil society representatives active in the fields of culture, art, youth, human and labor rights, with the mandate to develop " Protocol for Cooperation with Civil Society within the Open Space Program Line. "The Protocol covers two basic types of cooperation: 1.Partner Collaboration - Developing a Space for Critical Thinking on Social Issues based on the strategic and long-term development of the program that will support the operational - human, technical and financial aspects of space; and 2. Cooperation with the wider civil sector - organizations, informal groups and individuals dealing with culture and art, with socio-cultural topics and topics that concern the development of civil society, democracy and human rights, and who have an interest in supporting and being part of the space and realizing part of their activities in it. In addition, a "Protocol for cooperation with other users" has been developed, the main purpose of which is to enable the use of space from other entities and entities that do not fall into the categories defined in the "Protocol for Cooperation with Civil Society within the Open Space Program Line" , which can support the economy of space and its operation. These protocols regulate the use of space outside the scope of the program lines Theater Navigator and Locomotive, which allows for a defined, transparent and democratic approach in the development of co-operation programs with the wider community, which will strengthen the established and create new long-term strategic partnerships. The protocols are a result of joint work that rests on the principles of democracy, equality, solidarity, participation, respect for diversity , transparency, social responsibility and care for others.
The international conference on the topic "Modeling Public Spaces(s) in Culture"[7] was realized in "Kino Kultura" from October 12 to October 14, 2017. The aim of the conference was to offer theoretical perspectives and reflections on the use and development of "public space" as a physical location that creates social connections and the "public sphere" as a collection of attributes that contribute to the formation of public discourse. At the conference, public spaces were discussed and discussed through two different aspects: 1/ Revisionism and creation of the history of culture and the institution and 2/ Reflection of the need for new models of public spaces in culture. The coverage of the topics took place in separate thematic sections through a series of lectures, presentations and discussions with the direct involvement of 40 domestic and international participants. The conference is programmatically organized by "Locomotiva" in cooperation with partners (domestic and international) representatives of the civil sector, attended by professors of cultural policies, cultural workers, cultural theors, anthropologists and sociologists in culture, artists, cultural directors institutions and the Minister of Culture of the Republic of Macedonia.
The publication "Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis) Continuities"[8] continues to explore and reflect in the field of models of public spaces in culture and the context in which they are created,
within three thematic axes:
The first, "Reassembling the Institution of Culture", offers texts that analyze the idea of institution and institution, cultural policy and its relationship with the institution, and critically reflects participativity as a method in governance.’
The second, "Collective Institution: between" no more "and" not yet ", contains analyzes and theoretical articulation of "insufficient" spaces, considerations of common/communal use - its genealogy and significance, as well as a proposal of artistic and curatorial practices such as methodology for reforming the public space.
"Archeology of the future" is the third thematic axis that develops in the field of history and memory by examining (media) images, especially those that create historical narratives, but also build (or replace) personal and collective memory.
The publication contains sixteen texts and three case studies for the spaces: "Kino Kultura" - Macedonia, "Pioneer City" - Serbia and "Motel Trogir" - Croatia. The authors of the texts are from the former Yugoslavia, Europe and beyond, from different professional fields - sociologists, scientists, academics, cultural workers, independent researchers, cultural policy experts, art and culture theorists, artists, activists, cultural managers, The publication was published in May 2018 and promoted with a public presentation followed by an open discussion in "Kino Kultura".
In April of 2018, Bitola started the process for developing a strategic plan for "Kino Kultura”, which would be implemented from 2019. Strategic planning included: analysis of "Kino Kultura" from artistic, spacious and financial-development aspect, analysis of program cooperation between founders ("Lokomotiva" and "Cvetko") and the partner "Faculty for non-learning things", defining the vision , mission, strategic and stakeholders. The second phase of planning as a long-term process will continue in October 2018, within which the model of space, its program concept and uniqueness, the expectations of collaborators and users of the space (including the audience), the model of management, the model of funding and its PR, image and visibility.
Activities related to "Kino Kultura" realized within the project Cultural Spaces for Active Citizens
In order to test the possibility of participatory management of a program segment in”Kino Kultura”, the main partners created an Advisory Body composed of civil society representatives active in the fields of culture, art, youth, human and labor rights, with the mandate to develop " Protocol for Cooperation with Civil Society within the Open Space Program Line. "The Protocol covers two basic types of cooperation: 1.Partner Collaboration - Developing a Space for Critical Thinking on Social Issues based on the strategic and long-term development of the program that will support the operational - human, technical and financial aspects of space; and 2. Cooperation with the wider civil sector - organizations, informal groups and individuals dealing with culture and art, with socio-cultural topics and topics that concern the development of civil society, democracy and human rights, and who have an interest in supporting and being part of the space and realizing part of their activities in it. In addition, a "Protocol for cooperation with other users" has been developed, the main purpose of which is to enable the use of space from other entities and entities that do not fall into the categories defined in the "Protocol for Cooperation with Civil Society within the Open Space Program Line" , which can support the economy of space and its operation. These protocols regulate the use of space outside the scope of the program lines Theater Navigator and Locomotive, which allows for a defined, transparent and democratic approach in the development of co-operation programs with the wider community, which will strengthen the established and create new long-term strategic partnerships. The protocols are a result of joint work that rests on the principles of democracy, equality, solidarity, participation, respect for diversity , transparency, social responsibility and care for others.
The international conference on the topic "Modeling Public Spaces(s) in Culture"[7] was realized in "Kino Kultura" from October 12 to October 14, 2017. The aim of the conference was to offer theoretical perspectives and reflections on the use and development of "public space" as a physical location that creates social connections and the "public sphere" as a collection of attributes that contribute to the formation of public discourse. At the conference, public spaces were discussed and discussed through two different aspects: 1/ Revisionism and creation of the history of culture and the institution and 2/ Reflection of the need for new models of public spaces in culture. The coverage of the topics took place in separate thematic sections through a series of lectures, presentations and discussions with the direct involvement of 40 domestic and international participants. The conference is programmatically organized by "Locomotiva" in cooperation with partners (domestic and international) representatives of the civil sector, attended by professors of cultural policies, cultural workers, cultural theors, anthropologists and sociologists in culture, artists, cultural directors institutions and the Minister of Culture of the Republic of Macedonia.
The publication "Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis) Continuities"[8] continues to explore and reflect in the field of models of public spaces in culture and the context in which they are created,
within three thematic axes:
The first, "Reassembling the Institution of Culture", offers texts that analyze the idea of institution and institution, cultural policy and its relationship with the institution, and critically reflects participativity as a method in governance.’
The second, "Collective Institution: between" no more "and" not yet ", contains analyzes and theoretical articulation of "insufficient" spaces, considerations of common/communal use - its genealogy and significance, as well as a proposal of artistic and curatorial practices such as methodology for reforming the public space.
"Archeology of the future" is the third thematic axis that develops in the field of history and memory by examining (media) images, especially those that create historical narratives, but also build (or replace) personal and collective memory.
The publication contains sixteen texts and three case studies for the spaces: "Kino Kultura" - Macedonia, "Pioneer City" - Serbia and "Motel Trogir" - Croatia. The authors of the texts are from the former Yugoslavia, Europe and beyond, from different professional fields - sociologists, scientists, academics, cultural workers, independent researchers, cultural policy experts, art and culture theorists, artists, activists, cultural managers, The publication was published in May 2018 and promoted with a public presentation followed by an open discussion in "Kino Kultura".
In April of 2018, Bitola started the process for developing a strategic plan for "Kino Kultura”, which would be implemented from 2019. Strategic planning included: analysis of "Kino Kultura" from artistic, spacious and financial-development aspect, analysis of program cooperation between founders ("Lokomotiva" and "Cvetko") and the partner "Faculty for non-learning things", defining the vision , mission, strategic and stakeholders. The second phase of planning as a long-term process will continue in October 2018, within which the model of space, its program concept and uniqueness, the expectations of collaborators and users of the space (including the audience), the model of management, the model of funding and its PR, image and visibility.
Recommendations for a possible model of "Kino Kultura"
The current situation and its analysis is the basis for developing a possible model for "Kino Kultura". Defining the model should go together with addressing existing challenges:
- long-term provision of an object / physical space in which "Kino Kultura" will function (after the expiration of the agreement with the owners)
- establishment of a new partner consortium or co-management structure with the involvement of new partners of the so far team "Theater of Navigator Cvetko" and "Lokomotiva”; defining possible partnership and / or co-management relations with public partners (central / local governments and financiers) and establishing relations with the business community as possible supporters of the model and
- establishment of a legal entity "Kino Kultura" whose organizational form will depend on the model of public space that will be applied and the established partnership and / or co-management relations.
Positive legal regulations in Macedonia partially support the development of new models of institutions in the field of culture.
The Law on Institutions[9] permits, apart from public and private, establishment of a mixed institution in which like co-founders are the public partner (Republic of Macedonia, city of Skopje or municipality) and a private partner (domestic or foreign legal entity or physical person). However, the Law on Culture of the Republic of Macedonia[10] allows the establishment of only private and public institutions, but not of a mixed institution within which a model of public-private partnership could be applied. This means that in the field of culture, the legal norm does not support mixed institutions or public-private partnerships (PPPs), which implies the necessary change and synchronization with the Law on Institutions.
PPP in the field of culture can only be implemented through the Law on Concessions and Public-Private Partnerships[11], where PPP is defined in a wider framework such as cooperation between the public sector (central or local government) and the private sector in order to provide financing, construction and / or reconstruction, management (management and utilization) and maintenance of infrastructure and / or provision of public services that constitute the "exclusive right" of the public partner.
The application of this law in favor of creating a new model of institution in culture in the form of civil public-private partnership offers two possibilities: 1/Institutional PPP through the establishment of a mixed institution, for example, by a municipality and affiliated citizens and 2/Contract PPP, eg. "Managerial agreement" where the public institution entrusts the performance of the activity of public interest to the association of citizens.
According to these possibilities, the partners and co-founders of "Kino Kultura" as project space for contemporary performing arts and contemporary culture ("Theater of the Navigator Cvetko" and "Lokomotiva") in cooperation with the Municipality of Centar, are planning to start a joint research process within frames which will come to the true modality for the development of "Kino Kultura" as a legal entity and a public institution developed on the bases of civil public-private partnership.
Bibliography:
1. Georgiev, Zvezdan. 2013. "Kino Kultura" (https://okno.mk/node/30692)
2. Zhouvel, Anna. "Workshop Cinema Culture - Report and Recommendations", Key Issues, pg. 3.4
3. Modeling public spaces in culture, Skopje, October 12-14, 2017, Cinema Culture,
(http://lokomotiva.org.mk/conference-modelling-public-spaces-in-culture-skopje-12-14- october-2017 /)
4. MODELING PUBLIC SPACES IN THE CULTURE Review of the institutional practices in culture and historical (dys) continuations. "2018, publisher Lokomotiva-Center for New Initiatives of Art from Skopje The publication is a collection of texts edited by Tanurovska-Kulavkovski Biljana, Borozic Natasha and Kachakov Violeta. Link to the electronic version of the publication for free download,(http://lokomotiva.org.mk/wpcontent/uploads/2018/05/PUBLICATION2018Digital.pdf)
5. Law on Institutions, "Official Gazette of the Republic of Macedonia" No. 32/2005 and 120/2005
6. Law on Culture of the Republic of Macedonia Official Gazette of the Republic of Macedonia No. 31/98, 49/2003, 82/2005, 24/2007, 116/10, 47/11, 51/11, 136/12, 23/13, 187/13, 44 / 14, 61/15, 154/15 and 39/16
7. Law on Concessions and Public-Private Partnership, Official Gazette of the Republic of Macedonia No. 6/12, 144/14, 33/15 and 104/15
In the preparation of the text are used: the distributed parts of written and unpublished materials from the research for the project Dissonant co-spaces, by Biljana Tanurovska Kjulavkovski, from the text "Kino Kultura - Project Space for Contemporary Performing Arts and Contemporary Culture", authors Tanurovska-Kjulavkovski Biljana and Kachakova Violeta, published in the publication MODELING PUBLIC SPACES IN THE CULTURE Reexamination of institutional practices in culture and historical (dys) continuations ", pp. 116 - 137; part of the report" Workshop Kino Kultura - Report and Recommendations "by Zhuvela Ana, web publish and consulted law regulation downloaded from the website of the Ministry of Culture of the Republic of Macedonia (http://www.kultura.gov.mk/index.php/legislativa/2011-03-04-10-39-07/287-zakon-za- culture) and from the web site (http: // www .pravo.org.mk /).
Violeta Kachakova
[1] Објавен во “Сл. весник на РМ” бр.20/98
[2] Георгиев, Звездан. 2013. „Кино Култура” (https://okno.mk/node/30692).
[3] Во 1923/24 година, Јован Костиќ отвора бизнис со колонијална стока. Околу 1930 година, Јован го вклучува во бизнисот и својот брат Никифор Костиќ. Од тој момент, фирмата се води под името „Јован и Никифор Костиќ“.
[4] Dukovski is director of "City Cinema" - Skopje from 1984/85 until 2003, when he resigns himself. The central office of "City Cinema" - Skopje is located in the building of "Kino Kultura".
[5] Taken from the report prepared by Ana Jouvel, mentor at the workshop for developing a model of "Kino Kultura", realized in Belgrade on April 28 and 29, 2017, [Workshop Kino Kultura, Report and Recommendations - Key questions, p. 3,4]
[6] http://opstinacentar.gov.mk/
[7] Conference Modelling Public Space(s) in Culture, Skopje, 12-14 October 2017, Kino Kultura, http://lokomotiva.org.mk/conference-modelling-public-spaces-in-culture-skopje-12-14-october-2017/
[8] MODELLING PUBLIC SPACES IN CULTURE Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis)continuities”. 2018, издавач Локомотива- Центар за нови инцијативи уметности од Скопје. Публикацијата е збирка на текстови уредена од Тануровска-Ќулавковски Биљана, Бодрожиќ Наташа и Качакова Виолета. Линк кон електронска верзија од публикацијата за слободно преземање, http://lokomotiva.org.mk/wp-content/uploads/2018/05/PUBLICATION2018Digital.pdf
[9] „Службен весник на Република Македонија“ број 32/2005 и 120/2005
[10] „Службен весник на Република Македонија“ број 31/98, 49/2003, 82/2005, 24/2007, 116/10, 47/11, 51/11, 136/12, 23/13, 187/13, 44/14, 61/15, 154/15 и 39/16
[11] Службен весник на Република Македонија” број 6/12, 144/14, 33/15 и 104/15
The current situation and its analysis is the basis for developing a possible model for "Kino Kultura". Defining the model should go together with addressing existing challenges:
- long-term provision of an object / physical space in which "Kino Kultura" will function (after the expiration of the agreement with the owners)
- establishment of a new partner consortium or co-management structure with the involvement of new partners of the so far team "Theater of Navigator Cvetko" and "Lokomotiva”; defining possible partnership and / or co-management relations with public partners (central / local governments and financiers) and establishing relations with the business community as possible supporters of the model and
- establishment of a legal entity "Kino Kultura" whose organizational form will depend on the model of public space that will be applied and the established partnership and / or co-management relations.
Positive legal regulations in Macedonia partially support the development of new models of institutions in the field of culture.
The Law on Institutions[9] permits, apart from public and private, establishment of a mixed institution in which like co-founders are the public partner (Republic of Macedonia, city of Skopje or municipality) and a private partner (domestic or foreign legal entity or physical person). However, the Law on Culture of the Republic of Macedonia[10] allows the establishment of only private and public institutions, but not of a mixed institution within which a model of public-private partnership could be applied. This means that in the field of culture, the legal norm does not support mixed institutions or public-private partnerships (PPPs), which implies the necessary change and synchronization with the Law on Institutions.
PPP in the field of culture can only be implemented through the Law on Concessions and Public-Private Partnerships[11], where PPP is defined in a wider framework such as cooperation between the public sector (central or local government) and the private sector in order to provide financing, construction and / or reconstruction, management (management and utilization) and maintenance of infrastructure and / or provision of public services that constitute the "exclusive right" of the public partner.
The application of this law in favor of creating a new model of institution in culture in the form of civil public-private partnership offers two possibilities: 1/Institutional PPP through the establishment of a mixed institution, for example, by a municipality and affiliated citizens and 2/Contract PPP, eg. "Managerial agreement" where the public institution entrusts the performance of the activity of public interest to the association of citizens.
According to these possibilities, the partners and co-founders of "Kino Kultura" as project space for contemporary performing arts and contemporary culture ("Theater of the Navigator Cvetko" and "Lokomotiva") in cooperation with the Municipality of Centar, are planning to start a joint research process within frames which will come to the true modality for the development of "Kino Kultura" as a legal entity and a public institution developed on the bases of civil public-private partnership.
Bibliography:
1. Georgiev, Zvezdan. 2013. "Kino Kultura" (https://okno.mk/node/30692)
2. Zhouvel, Anna. "Workshop Cinema Culture - Report and Recommendations", Key Issues, pg. 3.4
3. Modeling public spaces in culture, Skopje, October 12-14, 2017, Cinema Culture,
(http://lokomotiva.org.mk/conference-modelling-public-spaces-in-culture-skopje-12-14- october-2017 /)
4. MODELING PUBLIC SPACES IN THE CULTURE Review of the institutional practices in culture and historical (dys) continuations. "2018, publisher Lokomotiva-Center for New Initiatives of Art from Skopje The publication is a collection of texts edited by Tanurovska-Kulavkovski Biljana, Borozic Natasha and Kachakov Violeta. Link to the electronic version of the publication for free download,(http://lokomotiva.org.mk/wpcontent/uploads/2018/05/PUBLICATION2018Digital.pdf)
5. Law on Institutions, "Official Gazette of the Republic of Macedonia" No. 32/2005 and 120/2005
6. Law on Culture of the Republic of Macedonia Official Gazette of the Republic of Macedonia No. 31/98, 49/2003, 82/2005, 24/2007, 116/10, 47/11, 51/11, 136/12, 23/13, 187/13, 44 / 14, 61/15, 154/15 and 39/16
7. Law on Concessions and Public-Private Partnership, Official Gazette of the Republic of Macedonia No. 6/12, 144/14, 33/15 and 104/15
In the preparation of the text are used: the distributed parts of written and unpublished materials from the research for the project Dissonant co-spaces, by Biljana Tanurovska Kjulavkovski, from the text "Kino Kultura - Project Space for Contemporary Performing Arts and Contemporary Culture", authors Tanurovska-Kjulavkovski Biljana and Kachakova Violeta, published in the publication MODELING PUBLIC SPACES IN THE CULTURE Reexamination of institutional practices in culture and historical (dys) continuations ", pp. 116 - 137; part of the report" Workshop Kino Kultura - Report and Recommendations "by Zhuvela Ana, web publish and consulted law regulation downloaded from the website of the Ministry of Culture of the Republic of Macedonia (http://www.kultura.gov.mk/index.php/legislativa/2011-03-04-10-39-07/287-zakon-za- culture) and from the web site (http: // www .pravo.org.mk /).
Violeta Kachakova
[1] Објавен во “Сл. весник на РМ” бр.20/98
[2] Георгиев, Звездан. 2013. „Кино Култура” (https://okno.mk/node/30692).
[3] Во 1923/24 година, Јован Костиќ отвора бизнис со колонијална стока. Околу 1930 година, Јован го вклучува во бизнисот и својот брат Никифор Костиќ. Од тој момент, фирмата се води под името „Јован и Никифор Костиќ“.
[4] Dukovski is director of "City Cinema" - Skopje from 1984/85 until 2003, when he resigns himself. The central office of "City Cinema" - Skopje is located in the building of "Kino Kultura".
[5] Taken from the report prepared by Ana Jouvel, mentor at the workshop for developing a model of "Kino Kultura", realized in Belgrade on April 28 and 29, 2017, [Workshop Kino Kultura, Report and Recommendations - Key questions, p. 3,4]
[6] http://opstinacentar.gov.mk/
[7] Conference Modelling Public Space(s) in Culture, Skopje, 12-14 October 2017, Kino Kultura, http://lokomotiva.org.mk/conference-modelling-public-spaces-in-culture-skopje-12-14-october-2017/
[8] MODELLING PUBLIC SPACES IN CULTURE Rethinking Institutional Practices in Culture and Historical (Dis)continuities”. 2018, издавач Локомотива- Центар за нови инцијативи уметности од Скопје. Публикацијата е збирка на текстови уредена од Тануровска-Ќулавковски Биљана, Бодрожиќ Наташа и Качакова Виолета. Линк кон електронска верзија од публикацијата за слободно преземање, http://lokomotiva.org.mk/wp-content/uploads/2018/05/PUBLICATION2018Digital.pdf
[9] „Службен весник на Република Македонија“ број 32/2005 и 120/2005
[10] „Службен весник на Република Македонија“ број 31/98, 49/2003, 82/2005, 24/2007, 116/10, 47/11, 51/11, 136/12, 23/13, 187/13, 44/14, 61/15, 154/15 и 39/16
[11] Службен весник на Република Македонија” број 6/12, 144/14, 33/15 и 104/15
Comments
Post a Comment